بخش ۳۰ - شحنهٔ خراسانی
وهُوَ زبدة الامرا، محمد مهدی خان بن محمد حسن بیگ بن حاجی محمد خان اوبهی. اوبه مِنْمحالات هرات. جدش از حکام زادگان بوده و به حکم نادرشاه افشار دریا بیگی مازندران شده. به وفور حشمت و صلابت محسود اقران آمده. به سعایت اعادی و اظهار سرکشی آخرالامر از حلیهٔ بصر عاری گردیده و به اتفاق مرحوم میرزا مهدی خان منشی الممالک به زیارت مکّهٔ معظمه رفته، مراجعت نموده، فوت گردید. از وی سه پسر در صفحهٔ روزگار به یادگار بماند. نخستین محمدحسین بیگ، جد أُمیِّ فقیر که درهرات فوت شد. دیگر محمد حسن بگ که والد سرکار خان ذی شأن بود و دیگر محمدرضا بیگ که اکنون در سن کهولت و در قید حیات است و همه را طبع موزون بوده و به شعر مبادرت نموده‌اند و همواره در آن بلاد عزت و ثروت داشته‌اند. بعد از فوت ایشان، خان معزی الیه در دولت قاجاریه ترقیات کرده به مراتب موروثی رسید. همواره به مناصب عالیه مانند صدارت و امارت ممتاز و چون در بدو حال داروغگی و شحنگی شیراز قبول نموده همین سبب این تخلص بوده. مجملاً امیری است به همت و سخاوت موصوف و به ادراک و مکرمت معروف. شعرا و فقرا از نزدیک او را مدحت سرا و او ایشان را جایزه فزا. اغلب اوقات ارباب کمال را مجلسش، محفل و اصحاب جلال را وثاقش، منزل. چنانکه محمد باقربیگ متخلص به نشاطی قریب به هشت سال در صحبت وی از هرگونه تعیّش فارغ بال و قس علیهذا. پروردگار ظاهری فقیر نیز اوست و علاوه بر نسبت قدیم نسبت جدید نیز به هم رسیده. الحق فقیر کمال تربیت و نهایت مرحمت از او دیده. اگرچه در بدو شباب به عیش و طرب و لهو و لعب کامیاب بود اکنون از آن اطوار تائب و به صحبت عرفای عهد راغب است. دیوانی از هر گونه شعر دارند. این چند بیت از آن جمله نوشته شد:
غزلیّات
در آن محفل که آسان ره ندارد پادشاه آنجا
گدایی همچو من مشکل تواند برد راه آنجا
نشان تیر ملامت شدیم در همه شهر
بس است در ره عشقش همین نشانهٔ ما
عاشق خویش است نه خواهان دوست
هرکه جز جانان به چیزی مایل است
زاهدا در اعتقاد اهل ذوق
عاشقی حق است و باقی باطل است
ما گمرهیم و راه به سویت نمی‌بریم
ای رهنمای گم شدگان خود هدایتی
بی یادت ار نیم نفسی بس عجب مدار
نه عشق من نه حسن تو دارد نهایتی
گر همه دانند وگرنه که هست
روی دل جمله جهان سوی تو
در مدح و منقبت حضرت شاه اولیا علی مرتضی گوید
جز قهر تو نی خدای را قهر دگر
ایجاد کند اگر دو صد دهر دگر
کی مدح تو ز آب بحر بتوان بنگاشت
هر قطرهٔ بحر گر شود بحر دگر
گویند به عصیان به تو ره نتوان برد
ره سوی تو با روی سیه نتوان برد
من فاش بگویم به خلاف همه کس
پیش کرمت نام گنه نتوان برد
کعبه ز تو ای زاهد و بتخانه زمن
کوثر ز تو ای واعظ و پیمانه ز من
زنّار ز من، سبحهٔ صد دانه ز تو
عالم همگی از تو و جانانه زمن
آن شیخ که بشکست ز خامی خم می
زو عیش و نشاط می‌کشان شد همه طی
گر بهر خدا شکست پس وای به من
ور بهر ریا شکست پی وای به وی
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: محمد مهدی خان، نسبش به حکام زادگان هرات می‌رسد و در زمان نادرشاه افشار، به سمت دریا بیگی مازندران منصوب شد. او به دلیل حضور در یک سفر زیارتی به مکه، در آنجا فوت کرد. از او سه پسر به یادگار ماند: محمدحسین بیگ، محمد حسن بیگ و محمدرضا بیگ که همگی به شعر علاقه‌مند بودند و در دوران خود دارای عزت و ثروت بودند. پس از فوت او، فرزندانش در دولت قاجاریه به مراتب عالی رسیدند و زندگی پرنفسی داشتند. محمد مهدی خان به سخاوت و ادراک مشهور بود و شاعران و نیازمندان از او بهره‌مند می‌شدند. او در جوانی به خوشگذرانی مشغول بود اما بعداً به عرفان و عبادت روی آورد. دیوان اشعارش شامل غزلیات زیبایی است که در آنها به عشق و مدح الهی پرداخته و به بیان احساسات عمیق خود نسبت به عشق و خداوند می‌پردازد.
هوش مصنوعی: محمد مهدی خان، فرزند محمد حسن بیگ و نوه حاجی محمد خان اوبهی، شخصیتی برجسته از هرات است. پدر بزرگ او از حکام بوده و طبق دستور نادرشاه افشار به سمت دریا بیگی مازندران منصوب شده است. او در زندگی خود به خاطر شکوه و قدرتش مورد توجه دیگران قرار گرفته است. در نهایت، به دلایل مشکلات و ناخرسندی، او از خوشی‌های زندگی دور مانده و به همراه میرزا مهدی خان به زیارت مکه رفته و پس از بازگشت درگذشته است. از او سه پسر به یادگار مانده‌اند: محمد حسین بیگ که در هرات فوت کرده، محمد حسن بیگ که پدر خان ذی شأن است و محمدرضا بیگ که هنوز زنده است و همگی در شعر و ادب هنرمند بوده‌اند و در آن سرزمین عزت و ثروت داشته‌اند. پس از درگذشت او، خان مورد اشاره در دوره قاجاریه به مقام‌های بالا دست یافته است. او به عنوان امیر با همت و سخاوت شناخته می‌شود و شعرای بسیاری در محفل او حضور داشته‌اند و او از ایشان حمایت می‌کرده است. به طور کلی، او انسانی با تربیت بالا و بزرگواری بوده که به رغم جوانی پرهیجانش، در سنین بالاتر به عرفان و معنویت گرایش پیدا کرده است. او دیوان شعری دارد که از جمله آنها می‌توان به چند بیت در اینجا اشاره کرد.
هوش مصنوعی: در مراسمی که در آن دسترسی به راحتی وجود ندارد و فقط افراد خاص و قدرتمند می‌توانند حضور داشته باشند، شخصی مثل من که فقیر و بی‌پول است، به سختی می‌تواند راهی بیابد و در آنجا جایگاهی پیدا کند.
هوش مصنوعی: ما در تمام شهر به خاطر عشق او مورد سرزنش قرار گرفته‌ایم، و همین نشانه برای ما کافی است.
هوش مصنوعی: عاشق تنها به خود عشق می‌ورزد و هیچ تمایلی به چیز دیگری جز معشوقش ندارد. هرکسی که به چیزی جز محبوبش میل داشته باشد، عاشق واقعی نیست.
هوش مصنوعی: رهبران دینی و زاهدان باور دارند که عشق و احساس حقیقی به حقایق عالم از اصول اصلی است، در حالی که سایر مسائل و اعتقادات نادرست و فریبنده به شمار می‌روند.
هوش مصنوعی: ما در جستجوی تو هستیم اما نمی‌دانیم چگونه به سوی تو بیاییم. ای راهنمای گمشدگان، ما نیازمند هدایت تو هستیم.
هوش مصنوعی: اگر در یاد تو نیستم، درنگ نکن که عشق من و زیبایی تو هیچ‌کدام پایانی ندارند.
هوش مصنوعی: اگر همه بدانند یا ندانند، دل همه مردم به سمت توست.
هوش مصنوعی: در ستایش و بزرگی حضرت شاه اولیا علی مرتضی صحبت می‌شود.
هوش مصنوعی: هیچ قدرتی جز خشم تو نمی‌تواند دیگری را خشمگین کند، حتی اگر صد جهان دیگر هم وجود داشته باشند.
هوش مصنوعی: مدح و ستایش تو آن‌قدر وسیع و عمیق است که حتی اگر دریاها را به قطره‌های کوچک تقسیم کنیم، باز هم نمی‌توان به تمام زیبایی‌ها و ویژگی‌های تو پرداخت.
هوش مصنوعی: می‌گویند که نمی‌توان به تو نزدیک شد و از تو راهی گرفت، زیرا کسی که چهره‌اش سیاه است، نمی‌تواند به سمت تو بیاید.
هوش مصنوعی: من به صراحت می‌گویم که برخلاف دیگران، در حضور تو نمی‌توانم از گناه خود یاد کنم.
هوش مصنوعی: ای زاهد، کعبه تویی و من مکان بتانم؛ ای واعظ، کوثر از توست و پیمانه از من.
هوش مصنوعی: من به تو وابسته‌ام و دل‌باخته‌ام، در حالی که تو زندگی‌ام را پر از زیبایی و معنا کرده‌ای. همه چیز در این دنیا به تو مربوط می‌شود و من نیز بخشی از وجود تو هستم.
هوش مصنوعی: آن شیخی که به خاطر ناپختگی، کاسه‌ی شراب را شکست، به خاطر او، همه خوشی و شادی از رفتار او دور شدند.
هوش مصنوعی: اگر به خاطر خدا شکست بخورم، وای به حال من و اگر به خاطر ریا و نمایش شکست بخورم، وای به حال او.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.