گنجور

 
عثمان مختاری

حکیم ابوعمر بهاءالدین عثمان بن عمر مختاری غزنوی شاعر و حماسه‌سرای برجسته دوره پایانی سده پنجم و دوره آغازین سده ششم هجری قمری بود. از زندگانی او دانسته‌های اندکی در دست است. تاریخ زاده شدن او را میان سال‌های ۴۵۷–۶۹ و درگذشت او را میان سال‌های ۵۱۲–۵۴۸ نوشته‌اند. مختاری در سرودن غزل و قصیده و رباعی و قطعه و ترکیبات و مثنوی استاد بوده‌است؛ ولی بیشتر به قصیده‌سرایی و مثنوی‌گویی گرایش داشته و قصاید و مثنویات او بر دیگر آثاری که از خود بر جای نهاده برتری دارد. مختاری چندین تن از شاهان و فرمان‌روایان دوران زندگی خویش را نیز مدح گفته است. از میان آن‌ها می‌توان به علاءالدوله مسعود بن ابراهیم غزنوی نام برد که مختاری شهریارنامه را به نام او کرده‌است.

دو مثنوی به نامهای شهریارنامه و هنرنامه یمینی از او هستند که بخش بزرگی از آثار او را تشکیل می‌دهند. بیشتر آثار او امروزه در دست است. در سال ۱۳۴۱ خورشیدی دیوان او به کوشش جلال‌الدین همایی در تهران در ۹۴۷ صفحه به چاپ رسید. مختاری شهریارنامه را متعاقب از شاهنامه فردوسی، گرشاسپ‌نامه اسدی طوسی، برزونامه عطاء بن یعقوب کاتب متخلص به عطایی و امثال آن‌ها به رشته نظم درآورده است.

انتساب «شهریارنامه» به عثمان مختاری قطعی نیست و آن را به فرخی سیستانی یا شاعری هم‌نام (مختاری) با گرایشات شیعی نیز نسبت داده‌اند.

این آمار از میان ۵٬۰۸۸ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.

توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.

آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.

وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.

ردیف وزن تعداد ابیات درصد از کل
۱ فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) ۵٬۰۸۸ ۱۰۰٫۰۰

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:

ردیف قالب شعری تعداد ابیات درصد از کل
۱ مثنوی ۵٬۰۸۸ ۱۰۰٫۰۰

آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۱۵۰ بیت و کوتاه‌ترین شامل ۵ بیت شعر است):

ردیف تعداد ابیات شعر فراوانی درصد از ۱۲۳ شعر
۱ ۲۳ ۶ ۴٫۸۸
۲ ۲۸ ۶ ۴٫۸۸
۳ ۴۱ ۵ ۴٫۰۷
۴ ۲۵ ۵ ۴٫۰۷
۵ ۱۸ ۴ ۳٫۲۵
۶ ۳۰ ۴ ۳٫۲۵
۷ ۱۵ ۳ ۲٫۴۴
۸ ۲۹ ۳ ۲٫۴۴
۹ ۷۶ ۳ ۲٫۴۴
۱۰ ۳۲ ۳ ۲٫۴۴
۱۱ ۲۱ ۳ ۲٫۴۴
۱۲ ۱۶ ۳ ۲٫۴۴
۱۳ ۶۵ ۳ ۲٫۴۴
۱۴ ۳۹ ۳ ۲٫۴۴
۱۵ ۴۴ ۳ ۲٫۴۴
۱۶ ۱۷ ۲ ۱٫۶۳
۱۷ ۱۴ ۲ ۱٫۶۳
۱۸ ۹۹ ۲ ۱٫۶۳
۱۹ ۱۱ ۲ ۱٫۶۳
۲۰ ۳۵ ۲ ۱٫۶۳
۲۱ ۴۸ ۲ ۱٫۶۳
۲۲ ۱۲ ۲ ۱٫۶۳
۲۳ ۶۲ ۲ ۱٫۶۳
۲۴ ۶۸ ۲ ۱٫۶۳
۲۵ ۷۸ ۲ ۱٫۶۳
۲۶ ۳۴ ۲ ۱٫۶۳
۲۷ ۱۰۸ ۲ ۱٫۶۳
۲۸ ۱۳ ۲ ۱٫۶۳
۲۹ ۹۸ ۲ ۱٫۶۳
۳۰ ۳۶ ۲ ۱٫۶۳
۳۱ ۴۰ ۲ ۱٫۶۳
۳۲ ۳۳ ۲ ۱٫۶۳
۳۳ ۸ ۱ ۰٫۸۱
۳۴ ۷۲ ۱ ۰٫۸۱
۳۵ ۹۵ ۱ ۰٫۸۱
۳۶ ۵۳ ۱ ۰٫۸۱
۳۷ ۲۴ ۱ ۰٫۸۱
۳۸ ۴۷ ۱ ۰٫۸۱
۳۹ ۲۲ ۱ ۰٫۸۱
۴۰ ۵۵ ۱ ۰٫۸۱
۴۱ ۵۴ ۱ ۰٫۸۱
۴۲ ۳۷ ۱ ۰٫۸۱
۴۳ ۶۰ ۱ ۰٫۸۱
۴۴ ۲۶ ۱ ۰٫۸۱
۴۵ ۴۳ ۱ ۰٫۸۱
۴۶ ۵۶ ۱ ۰٫۸۱
۴۷ ۲۷ ۱ ۰٫۸۱
۴۸ ۵۹ ۱ ۰٫۸۱
۴۹ ۸۴ ۱ ۰٫۸۱
۵۰ ۵۸ ۱ ۰٫۸۱
۵۱ ۶۶ ۱ ۰٫۸۱
۵۲ ۶۴ ۱ ۰٫۸۱
۵۳ ۵۲ ۱ ۰٫۸۱
۵۴ ۴۶ ۱ ۰٫۸۱
۵۵ ۵ ۱ ۰٫۸۱
۵۶ ۳۸ ۱ ۰٫۸۱
۵۷ ۱۵۰ ۱ ۰٫۸۱
۵۸ ۷۰ ۱ ۰٫۸۱
۵۹ ۴۵ ۱ ۰٫۸۱
۶۰ ۳۱ ۱ ۰٫۸۱
۶۱ ۶۳ ۱ ۰٫۸۱
۶۲ ۵۷ ۱ ۰٫۸۱
۶۳ ۱۹ ۱ ۰٫۸۱
۶۴ ۵۱ ۱ ۰٫۸۱

آمار ابیات به تفکیک زیربخش‌های این قسمت به شرح زیر است (بخش‌هایی که در این جدول نیامده‌اند فاقد شعر بوده‌اند):

ردیف بخش تعداد ابیات درصد از کل
۱ شهریارنامه ۵٬۰۸۸ ۱۰۰٫۰۰