گنجور

حاشیه‌گذاری‌های احمد خرم‌آبادی‌زاد

احمد خرم‌آبادی‌زاد

تاریخ پیوستن: ۲م دی ۱۴۰۰

دارای دکترای شیمی، علاقه‌مند به ادبیات، زبان و زبانشناسی و ....

آمار مشارکت‌ها:

حاشیه‌ها:

۱۸۶

ویرایش‌های تأیید شده:

۶٬۵۰۹


احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ ساعت قبل، ساعت ۰۱:۴۰ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۴ - بیان نکوهش دنیا و مذمت اهل دنیا:

با توجه به مفهم‌های زیر:

–«باغ و بستانش» در مصرع نخست بیت 17،

–«کوههایش» در مصرع نخست بیت 18 و

–«بیشه‌ها» در مصرع دوم بیت 18،

واژۀ «میان» در مصرع دوم بیت 17 باید به «بیابان» تبدیل شود. و نکتۀ بسیار مهم اینکه جفت واژۀ «زاغ و زغن» در سراسر ادیبات ایران نشان از شومی، بدبختی و نکبت دارد. بنابراین، مصرع دوم بیت 17 نمی‌تواند «میانِ جمله دیو و اهرمن» باشد! البته نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379 همین را تایید می‌کند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۱۴:۳۵ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۶ - در بیان حال و ابتلای ارباب جاه و مکنت:

مصرع دوم بیت 6 «بتان غاتفر» درست است (به جای «بتان سیمبر»). هرچند وجود واژۀ «سیمبر» ایرادی در وزن و مفهوم شعر پدید نمی‌آورد ولی باید از هرگونه دستکاری در اسناد پرهیز کرد.

«غاتفر» شهری بوده است در ترکستان و دارای زیبا رویان فراوان.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۱۳:۲۲ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۷ - رنج و محنت اهل زرع و تجارت و ثروت:

1-مصرع نخست بیت 7 به شکل «شد بهار گشت و وقت بوستان» نامفهوم است و لنگ می‌زند! شکل درست عبارت است است از «شد بهار و وقت سیرِ بوستان»

2-تکرار «غافلان »در دو مصرع بیت 40 غیر منطقی است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، در مصرع نخست، «عاقلان» ثبت گردید.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۱۱:۴۲ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۸ - ادامه ی داستان طوطی و شاه و رفتن به جزیره:

1-مصرع نخست بیت دوم، «ایستاده» وزن شعر را به هم می‌زند؛ «استاده» درست است (با تایید نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379).

2-در مصرع دوم بیت 23، «پارگینش» درست است (به جای «بارکینش»)

3-مصرع نخست بیت 24، به شکل «تنگنایی را گمان کرد و فراخ» نامفهوم و نادرست است. شکل درست عبارت است از «تنگنایی را گمان کرد آن فراخ»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۱۰:۴۶ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۹ - گرفتار شدن پادشاه به دست زنگیان:

1-در مصرع دوم بیت 14، «لولیان» درست است نه «مولیان»! نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 نیز همین را تایید می‌کند.

2-در مصر دوم بیت 17، «صبح باغ» درست نیست. آخر اگر «صبح» چه نیازی به روشن کردن شمع داشته‌اند؟ وانگهی، شاعار در بیت 18 تاکید بر شب دارد! بنابراین، ترکیب زیر درست است:

«صحنِ باغ» (نسخه خطی مجلس را هم ببینید)

3- چیدمان مصرع‌های بیت به شکل زیر درست است:

«شد به طرف باغ تنها در خرام/یاورانش جمله مدهوش از مدام»

یادآوری: این شاه است که به تنهایی به طرف باغ می‌رود در حالیکه یارانش مست هستند! البته نسخه خطی نیز همین را تایید می‌کند.

4- مصرع نخست بیت 37، به شکل «یادها از حب دنیا کرده نوش» درست نیست. شکل درست عبارت است از «باده‌ها از حب دنیا کرده نوش»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۱۰:۲۵ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۳۰ - تتمه حال پادشاه و زنگیان:

در مصرع دوم بیت 11، «به زنجیر» درست نیست، زیرا قافیه به هم می‌ریزد. در نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «به خیبر» نوشته شده است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫دیروز سه‌شنبه، ساعت ۰۰:۳۷ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۳۹ - حکایت در سیر و سلوک به سوی حق:

در مصرع دوم بیت 32، «هِلالت» درست است (به جای «ملالت»).

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۲ روز قبل، دوشنبه ۹ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۵۰ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۱ - در بیان آنکه چون سفر را نهایت نیست لازم می آید سبکبار و چالاک بود:

1-در مصرع دوم بیت 24 («بارهایی بلکه این بیزارها»)، «بیزارها» نامفهوم و نادرست است. به استناد نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379، باید «پندارها» باشد. البته درستی آن در بیت 25 نیز تایید می‌شود!

2-بیت‌های 26 و 27 متعلق هستند به بخش 42 و به همین دلیل حذف خواهند شد.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۲ روز قبل، دوشنبه ۹ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۲۴ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۲ - بیان اینکه به جهت امتحان دیدنیها پوشیده می شود:

مصرع نخست «کاندران رادان همه گمره شدند» در بیت شماره 1، نشان می‌دهد که باید پیش از آن دست کم بیت دیگری وجود داشته باشد. بررسی نشان می‌دهد که بیت‌های جاافتاده، در پایان بخش 41 طاقدیس آمده‌اند:

«ز امتحان نادیدنیها دیده شد/دیدنیها زامتحان پوشیده شد»

«ای توانایی که بهر آزمون/بست این نقش بدیع واژگون»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۲ روز قبل، دوشنبه ۹ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۰۱:۴۱ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۳ - حکایت خلیفه با طاوس یمانی:

1-در مصرع دوم بیت 12، «می‌پرورید» به جای «می‌پروری» درست است زیرا، به سوم شخص و زمان گذشته اشاره دارد. به این ترتیب، واژۀ پایانی مصرع نخست نیز باید با آن هم‌قافیه باشد. خوشبختانه نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 تلکیف این واژه را روشن می‌کند: «پلید»

2-بیت 16 به شکل «طعمۀ کرمان تن نازان شوی/هم وقود نار دوزخیان شوی» از نظر معنی و وزن لنگ می‌زند! به استناد نسخه خطی مجلس، شکل درست آن عبارت است از:

«طعمۀ کرمان تن نازان تو/هم‌وقود نار و دوزخ جان تو»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۳ روز قبل، یکشنبه ۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۴۷ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۴ - مناجات به درگاه قاضی الحاجات:

مصرع دوم بیت 31، «از کرم» درست نیست؛ بیت بدون قافیه می‌شود و معنی کل بیت هم کم رنگ. به استناد نسخه خطی، «بیش و کم» درست است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۳ روز قبل، یکشنبه ۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۰۳ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۵ - در بیان اشتیاق به تشرف سرّمن رأی و استمداد از امام عصر ع:

1- در مصرع دوم بیت نخست، یعنی «تا فرات و فاخریاتِ نجف» معلوم نیست «فاخریات نجف» چه معنایی دارد! با نگاهی دقیق به نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379، متوجه شکل درست آن می‌شویم: «تا فرات و غاضریات و نجف»

به این ترتیب، معنی کل بیت روشن می‌شود.

(به استناد لغتنامۀ دهخدا، «غاضریة» دهی است از نواحی کوفه نزدیک کربلا.)

2-مصرع دوم بیت 40 به شکل «پرتوت بر نیک و بر بد تافته» (به جای «پرتوت بر نیک و بد برتافته») درست است. دقت کنیم که «برتافتن» یعنی «برگرداندن»!

 

*هنگام ویرایش و تصحیح اسناد، سخنوران را بسیار باهوش‌تر از خود بدانیم تا کمتر دچار فریب ذهن شویم!

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۳ روز قبل، یکشنبه ۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۲۸ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۶ - بقیه داستان طوطی و شاه:

1-در مصرع نخست بیت 11، «مکس» (makas) به جای «مگس» درست است، به دلیل:

- با وجود «مگس» در هردو مصرع، هم بیت بدون قافیه می‌شود و هم مصرع نخست نامفهوم!

- «مکس» یعنی «باج، خراج، مالیات، حق گمرکی» و «در مکس شدن» یعنی «باج گرفتن، زور گیری کردن»

2-مصرع دوم بیت 26 به شکل «می‌نبخشندت چرا این لحظه سود» به جای «می‌نبخشیدی چرا این لحظه سود»؛ زیرا معنی کل بیت با این تصحیح می‌شود:

«ماه و خورشیدی که تو را سجده می‌کردند، چرا اکنون سودی برایت ندارند؟»

البته نخسۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379 نیز چنین چیزی را تایید می‌کند.

3-در مصرع نخست بیت 28، «امتهان» به جای «امتحان» درست است. «امتهان» یعنی «خوار کردن، بیگاری کشیدن».  البته در نسخه خطی مجلس نیز «امتهان» ثبت شده است.

 

*پدیدۀ فریب ذهن را جدی بگیریم!

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۴ روز قبل، شنبه ۷ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۰۰:۰۱ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۴۹ - در بیان اینکه پیغمبر از پدر مهربانتر است:

در سراسر این بخش، مقایسه‌ای است بین پدر (با ضمیر «او» یا «آن») و پیغمبر (با ضمیر «این»). در بیت شماره 9 نیز باید مقایسه ادامه پیدا کند؛ به همین خاطر در نسخه خطی مجلس به شماره ثبت5379 می‌بینیم شاعر دو بار واژۀ «از» را به کار برده، که نشان از تایید این نکته دارد. بنابراین، مصرع یاد شده به شکل زیر درست است:

«باشد از گهواره، وان از گاهیار»

به این ترتیب، معنی بیت می‌شود: «این، تو را از گهواره یاری می‌دهد و آن، از گاهیار».

«گاهیار» = «خانه»

یادآوری مهم : واژۀ «گاهیار» یک بار دیگر نیز در بیت شماره 24، بخش 74 مثنوی طاقدیس آمده است.

 

*با نگرش سیستمی، از احتمال خطا در هر کاری بکاهیم!

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۴ روز قبل، جمعه ۶ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۲:۱۹ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۵۰ - در توسل جستن به فخر کاینات حضرت خاتم انبیاء ص:

1-در مصرع نخست بیت 14، «میزبان» (به جای «همزبان») درست است. در مصرع دوم همین بیت درستی آن با کاربرد واژۀ «مهمان» تایید می‌شود! البته در نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 نیز «میزبان» آمده است.

2-مصرع دوم بیت16 «عاجزی از کار خود درمانده‌ای» نادرست است. شکل درست آن عبارت است از «عاجزی در کار خود درمانده‌ای». توجه داشته باشیم که:

- «از کار می‌مانیم» و

- «در کار درمی‌مانیم»

البته این مصرع در نسخه خطی نیز به شکل «عاجزی در کار خود درمانده‌ای» ثبت شده است.

 

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ روز قبل، جمعه ۶ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۵۶ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۵۴ - خریدن خاتم انبیاء ص خود را به گردکان:

1-جای شگفتی است که چرا در مصرع نخست بیت 38، به «صد» توجه نشده و «زِ دَه» (از 10) را تبدیل به «زده» کرده‌اند! البته در پی این جایگزینی، «پری» هم تبدیل شده به «بری»!

پی‌آمد: مصرعی به طور مطلق نامفهوم!

2-در مصرع دوم بیت 46 «اِخوان» (= «برادری») جایگاهی ندارد؛ یعنی در سراسر این شعر زمینۀ به کار گیری آن دیده نمی‌شود! واژه درست عبارت است از «احزان» (نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379).

 

*پدیدۀ فریب ذهن را جدی بگیریم!

*این حاشیه پس از ویرایش، حذف نخواهد شد تا به عنوان سندی برای پژوهشگران باقی بماند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ روز قبل، جمعه ۶ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۵۸ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۵۵ - مرد عارفی که شنید مکالمه زن را با شوهر:

1-در مصرع دوم بیت 18، ترکیب «دوشابِ دوغ» نا مفهوم است. واژۀ «دوشاب» به معنی «شیرۀ انگور» می‌باشد که هم اکنون نیز دست کم در آذربایجان، به کار می‌رود. این ترکیب در نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 به شکل «دوشاب و دوغ» نوشته شده است.

2-در مصرع نخست بیت 30، «این یکی» به جای «هر یکی» درست می‌باشد زیرا، در مصرع دوم همین بیت سخن از «آن یکی» آمده است. وانگهی در نسخه خطی نیز به شکل «این یکی» ثبت شده است.

3-متاسفانه با حذف مصرعی مانند «چون تو دُردی دُردیانت همرهند» دیگر جایگاهی برای مصرع «صافیان از تو نفور و در رمند» نمی‌ماند که شاعر با ظرافتی ستودنی واژه‌های «دُردی» و «صافی» را در کنار هم به کار برده بود. با بررسی دقیق نسخه خطی و انجام ویرایش، همخوانی و سازگاری مفهومی بین بیت‌های 38 و 39 پدید می‌آید.

 

*دستکاری آشکار اسناد هویت ملی، پی‌آمد فریب ذهن و شتابزدگی است.

*این حاشیه پس از ویرایش، حذف نخواهد شد تا به عنوان سندی برای پژوهشگران باقی بماند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، پنجشنبه ۵ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۲۶ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۶۳ - جواب دادن مرد عارف زن خود را:

مصرع نخست بیت 2 به شکل «زن نداند جز کلافه چرخ و دوک» نادرست است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 این مصرع چنین است:

«زن نداند جز کلاف و چرخ و دوک» 

 

*از دستکاری اسناد هویت ملی–به بهانۀ انجام کار تازه–بپرهیزیم!

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، پنجشنبه ۵ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۲۱ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۶۴ - حکایت آمدن عرب شترسوار به شهر ری و سؤال اهل شهراز او و احوال کاروان آن عرب:

1-مصرع دوم بیت 39، یعنی «جمله آوردند بی حیف مگس» به طور مطلق نادرست، نامفهوم و ناسازگار با سراسر این داستان است. متاسفانه، شتاب‌زدگی و فریب ذهن باعث شده که ترکیب گویای «بی وَجْف و مَکِس» در نسخه خطی، به شکل بدون معنی «بی حیف مگس» دیده شود!

به استناد لغتنامه دهخدا:

- وَجْف = اضطراب

-مَکِس = باج، دستوری، راهداری

با چنین تغییری، معنی این مصرع به زبان ساده می‌شود: «بدون چون چرا آوردند»

2- مصرع دوم بیت 85 به شکل «طعم شکر را نداند جز مگس» با مصرع نخست در تناقض است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، شکل درست این مصرع عبارت است از:

«طعم شکر را نداند خرمگس»

 

*این حاشیه پس از ویرایش، حذف نخواهد شد تا به عنوان سندی برای پژوهشگران باقی بماند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، چهارشنبه ۴ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۱۵ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۶۷ - حکایت آن شکم‌پرست پرخور که از قرآن کُلوا وَ اشْرَبوا را آموخته بود:

در مصرع دوم بیت 9، «وشاق» (به جای «وثاق») درست است. متاسفانه در تصحیح، دنده‌های واج «ش» دیده نشده است! البته چنین لغزشی برمی‌گردد به پدیدۀ «فریب ذهن». در اینجا چون ذهن با واژۀ «وٍثاق» آشناتر بوده، چشم نیز «وشاق» را «وثاق» دیده است!

وشاق=خبر خوش

 

*این حاشیه پس از ویرایش، حذف نخواهد شد تا به عنوان سندی برای پژوهشگران باقی بماند.

۱
۲
۳
۱۰