گنجور

حاشیه‌گذاری‌های احمد خرم‌آبادی‌زاد

احمد خرم‌آبادی‌زاد

تاریخ پیوستن: ۲م دی ۱۴۰۰

دارای دکترای شیمی، علاقه‌مند به ادبیات، زبان و زبانشناسی و ....

آمار مشارکت‌ها:

حاشیه‌ها:

۲۲۹

ویرایش‌های تأیید شده:

۶٬۶۱۱


احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۳ روز قبل، سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۱۶ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۴۱ - اجازه خواستن حضرت علی اکبر از حضرت برای رفتن به جهاد:

به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقی است

کار ویرایش مثنوی طاقدیس به پایان رسید، اما

1-چندتایی از بیت‌ها در این مجموعه شعر–به دلایلی ناشناخته–بدون قافیه هستند.

2-گفتنی است که ملا احمد نراقی واژگان بسیار گسترده‌ای داشته و در واژه‌پردازی زبردست بوده است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۳ روز قبل، سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۵۷ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۷ - دستور یافتن حضرت سلیمان برای مهمانی مخلوقات:

اکنون می‌توان گفت که شکل درست مصرع دوم بیت 35 چنین است: «می‌رسد از جودِ اَرفَعبار او».

«ارفعبار» = «اَرفَع» + «بار» = «بسیار زیاد، در حد اعلی»

 

*این حاشیه پس از ویرایش، حذف نخواهد شد تا به عنوان سندی برای پیگیری پژوهشگران باقی بماند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۴ روز قبل، سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۲۸ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۴۰ - شهادت حضرت علی اصغر در میدان بر روی دست حضرت:

در مصرع نخست بیت 29 «همچو اسماعیل اینها سر نهم» وجود «اینها» مناسب نیست. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، این مصرع چنین است: «همچو اسماعیل اینجا سر نهم»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۴ روز قبل، سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۳۹ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۹ - خطاب حضرت سیدالشهداء ع به اصحاب خود در صبح عاشورا و آماده شدنشان برای قتال:

مصرع دوم بیت نخست به شکل «ای سرافرازان میدان بقا» قافیه بیت را به هم می‌زند. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «میدان وفا» درست است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۴ روز قبل، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۴۶ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۸ - روز عاشورا و حالات اصحاب آن حضرت:

1-وجود «بل» در مصرع دوم بیت شماره 10 مشخص می‌کند که این مصرع به شکل «این ندایی بل صدای آشنا» نادرست است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 این مصرع چنین است: «این ندا نی بل صدای آشنا»

2-در مصرع نخست بیت 24: «بَروها» = «ابروها»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ روز قبل، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۴۹ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۴ - روانه شدن جناب امام حسین ع به سمت عراق:

1-بیت شماره 13 به شکل «توشه بردارید از دیدار او/خوان دعا در گوش گوهربار او» به جای «توشه بردارید از دیدارها/خوان دعا در گوش گوهر بارها» بسیار گویاتر است. نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379 نیز آن را تایید می‌کند.

2-در مصرع نخست بیت 14 «آمد ز پی» (به جای «آید ز پی») درست است؛ هم برای سازگاری با «رسید» در مصرع دوم و هم به استناد نسخه خطی.

3-مصرع نخست بیت 16 به شکل «رُسته کوپا جای نسرین یاسمن» نادرست است (البته گذشته از اشتباه چاپی). شکل درست آن به استناد نسخه خطی عبارت است از «رُسته گویا جای نسرین و سمن»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ روز قبل، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۰۷ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۲ - پیغام آوردن جبرئیل به حضرت رسول و شهادت امام حسین ع:

به استناد بخش 78 تذکرة‌الاولیای عطار، انسان می‌توان دارای جایگاه‌های زیر باشد:

زمین، آسمان، عرش، قابِ قوسیْن و نور

به همین خاطر عطار در این بخش می‌گوید: «کسی که از زمین تا نور برسد، مرد نیکی نخواهد بود اگر خود را از چند پشه‌ فراتر ببیند.»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۵ روز قبل، یکشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۲:۴۱ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۱ - رجوع به حکایت حضرت خلیل الرحمن:

1-مصرع دوم بیت 34 به شکل «ورنه بسپارم به خنجر من چه خر» کاملا نامفهوم است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، شکل درست آن عبارت است از «ورنه بسپارم به خنجر من خبر».

2-آخرین بیت، یعنی «بود روزی آن رسول سرفراز/در درون حجره خلوتگاه راز» متغلق است به آغاز بخش 232 مثنوی طاقدیس.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، یکشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۰۲ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۳۰ - حدیث:المجاز قنطرة الحقیقه:

مصرع دوم بیت 2 به شکل «عشق باشد آن مرض نبود بدان» نادرست است؛ زیرا به این شکل، معنی کل بیت می‌شود «آنچه که صد غرض در آن پنهان است، مرض نیست و عشق نام دارد». شکل درست این مصرع به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 عبارت است از «عشق نبود آن، مرض باشد بدان»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، یکشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۲۹ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۹ - رجوع به حکایت جوان خارکن که مایل به دختر پادشاه بود:

در مصرع دوم بیت 6 به شکل «کز چه شد آن انتقاض و آن مزید»، نامفهوم است. نخست آنکه، با توجه به درست بودن واژۀ «مزید» ونیز معنی آن، پی می­‌بریم که در کنار آن باید واژ‌ه‌ای به معنی «کاستی» وجود داشته باشد؛ یعنی، «انتقاص» را باید جایگزین «انتقاض» کنیم. دوم وجود غیر منطقی دو واژۀ «آن» در مصرع کنونی است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 شکل درست مصرع عبارت است از «کز چه شد آن انتقاص و این مزید».

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، یکشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۰۰:۰۴ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۸ - رجوع به حکایت جوان چاره جو در مسجد و به مقصد رسیدن او:

1-اگر در مصرع نخست بیت 21 گفته می‌شود که «برای تماشای چمن است»، منطقی است که پشت‌بند آن در مصرع دوم گفته شود «یا در پی چیدن نسرین و سمن».  بنابراین، مصرع دوم به شکل «یا پی گلچین نسرین و سمن» درست است. نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379 نیز آن را تایید می‌کند.

2-مصرع دوم بیت 59، «بر فراز ذرۀ خورشید و ماه» کاملا نامفهوم است. به استناد نسخه خطی مجلس، شکل درست آن عبارت است «بر فراز ذُروۀ خورشید و ماه». («ذروه» = «قله، اوج»)

3-مصرع دوم بیت 77  به شکل «گوییا از جان بود ارسال دل» با وجود واژۀ «ارسال» بی معنی است. به استناد نسخه خطی مجلس، «آسال» درست است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۶ روز قبل، شنبه ۲۱ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۳۱ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۷ - دستور یافتن حضرت سلیمان برای مهمانی مخلوقات:

1-بیت شماره 22 پس از انطباق با نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، به شکل «آن یکی می‌آمد از پا آن ز پر/آن یکی از سینه آن دیگر ز سر» درمی‌آید که در آن هخوانی و طنین شگفت انگیزی به چشم می‌خورد: در مصرع نخست، واژه‌های «پا» و «پر» در واج «پ» مشترک هستند و در مصرع دوم، واژه‌های «سینه» و «سر» در واج «س».

2-مصرع دوم بیت 35 به شکل «می‌رسد از جود و از قفیای او»، نه قافیه دارد و نه معنی روشن. متاسفانه تنها نکته‌ای هم که از نسخه خطی برمی‌آید، وجود قافیۀ «ار» است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۷ روز قبل، جمعه ۲۰ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۱۸ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۴ - تذکار جوان فقیر خارکن به جهت تفکر در احوال خود:

مصرع دوم بیت 15 به شکل «هیچ صبحی نه که او را فجر نیست» نادرست است، زیرا «فجر» در پی «شب» می‌آید. شکل درست عبارت است از «هیچ شای نه که او را فجر نیست». نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، همین شکل را تایید می‌کند.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۸ روز قبل، جمعه ۲۰ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۴۴ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۲۳ - حدیث تفکر ساعة خیر من عبادة سنه و در حدیث دیگر سبعین سنه:

1-مصرع دوم بیت 15 به شکل «تارش از این بکشد و زآیینش بود» کاملا آشفته و بی معنی است. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، شکل درست آن عبارت است از «تارش از آن یک شد و از اینْش پود».

2-بیت شماره 62 به شکل «باری ای دل خود تو می‌دان قدر خود/هین مکن پنهان در ابر قدر خود» بدون قافیه بوده و معنی آن چندان روشن نیست. به استناد نسخه خطی مجلس، شکل درست آن عبارت است از «باری ای دل خود تو می‌دانی قدر خود/هین مکن پنهان در ابر، بدر خود». این تصحیح دقیقا با مصرع نخست بیت 63 نیز سازگاری دارد.

3-واژۀ «تک» (با تلفظ tak) در مصرع نخست بیت 65 به معنی «نزد» و «کنار» می‌باشد. بنابراین، معنی «هم‌تک» می‌شود «هم‌نشین».

 

*واژۀ «تک tak» در همدانی نیز به همان معنی یاد شده است. فرآیند واجشناختی باعث شده که این واژه در لُری te تلفظ شود.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۹ روز قبل، پنجشنبه ۱۹ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۲۴ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۱۱ - بیان در اشاره به اسرار صلوة و افعال آن به قول بعض از اهل معرفت:

در مصرع دوم بیت 13، وجود «خوابی» هم نامفهوم است و هم قافیه را به هم می‌زند. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «خایی» درست است.

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۹ روز قبل، پنجشنبه ۱۹ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۲۷ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۱۰ - رفتن شیطان به نزد حضرت اسماعیل ع:

1-مصرع دوم بیت 8، «پس از ایشان زندۀ پندار کن»، نامفهوم است. شکل درست به استناد نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379 عبارت است از «پس از ایشان زنده و بیدار کن».

2-در مصرع دوم بیت 12، «مریش» به جای «بریش» درست است (نسخه خطی مجلس).

یکی از معنی‌های «ریشیدن» عبارت است از «چشمه چشمه کردن=سوراخ سوراخ کردن».

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۹ روز قبل، چهارشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۲:۵۳ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۰۸ - رفتن شیطان نزد هاجر به حیله گری و نومید شدنش:

مصرع نخست بیت 26 به شکل «تا به او سازم عیان رازی عیان» غیر منطقی و نادرست است؛ همیشه راز نهان را آشکار می‌کنند. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، شکل درست این مصرع عبارت است از «تا به او سازم عیان رازی نهان».

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۹ روز قبل، چهارشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۲:۳۰ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۰۷ - بقیه حال حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل ذبیح:

1-وجود «آغوش» در مصرع دوم بیت 4، از نظر وزنی باعث لنگ زدن مصرع می‌شود. این واژه در نسخۀ خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «آگُش» نوشته شده است که همان آغوش می‌باشد <لغتنامه دهخدا>.

2-مصرع دوم بیت 39 به شکل «دل به شوق مژدۀ دیدار رفت» درست است؛ «دیدۀ دیدار» چندان مفهوم نیست (نسخه خطی مجلس).

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۱۰ روز قبل، چهارشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۲۹ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۰۶ - حکایت آن شخصی که گرفتار دو زن بود و سوء عاقبت آن:

1-در مصرع نخست بیت 13، به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «پشت کنگ» به معنی «کوژ پشت» درست است.

2-با توجه به اینکه همسر جوان، موی سپید را می‌چیند تا شوهرش جوان به نظر برسد و همسر پیر، موی سیاه را می‌کند که شوهرش جوان دیده نشود، قطعا «آن جوان» در مصرع نخست بیت 14 درست نیست. به استناد نسخه خطی مجلس به شماره ثبت 5379، «نجوان» به معنی «زعفران» درست است.

3-در مصرع دوم بیت 17، «امردی» به طور مطلق نادرست است؛ به استناد نسخه خطی مجلس، «عمر وی» در ست است.

4-در مصرع نخست بیت 18، «فقیری» چندان مفهوم نیست و «قصیری» (=اسبی که از فرط دوست داشتن مانند اسیر نگهداری شود) درست است.

5-در مصرع دوم بیت 32، در کنار «گلخن» و «خاکستر»، وجود واژۀ «روده» به طور مطلق نابجا است؛ به استناد نسخه خطی مجلس، واژۀ «دوده» درست می‌باشد.

 

در اینجا، «کنگ» (kang) = «کوژ، خمیده»

احمد خرم‌آبادی‌زاد در ‫۱۰ روز قبل، سه‌شنبه ۱۷ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۲۳:۲۵ دربارهٔ ملا احمد نراقی » مثنوی طاقدیس » بخش ۲۰۳ - خواب دیدن ابراهیم ع که اسماعیل را قربان کند:

1-مصرع دوم بیت 43 به شکل «تا جدایی افکند تا در میان» نا مفهوم است؛ شکل درست آن به استناد نسخه خطی مجلس به شمارۀ ثبت 5379 «تا جدایی افکنْدتان در میان» می‌باشد.

2-تکرار «پیوندی به او» در مصرع دوم بیت 43 غیر منطقی و نابجا بوده و قافیه را به هم می‌زند. شکل درست این مصرع–به استناد نسخۀ خطی مجلس–عبارت است از «بگسلی از جمله دل بندی به او».

3-مصرع نخست بیت 44 به شکل «آن غیور است آن غیور پرده دار» انسجام ندارد. شکل درست آن به استناد نسخۀ خطی مجلس، عبارت است از «هان غیور است آن نگار پرده‌دار».

۱
۲
۳
۱۲