نهر چون نیرگ سازد چرخ چون دستان‌کند

مغز را آشفته سازد عقل را حیران کند

آن‌ کلاه نامرادی بر سر دانا نهد

این قبای کامرانی در بر نادان‌ کند

گاه آن بر خواری دانا دوصد بهتان زند

گاه این بر یاری نادان دو‌صد برهان ‌کند

در بر دانا اگر بیند لباس عبقری

تارتارش را به سختی اره و سوهان کند

بر تن نادان اگر یابد پلاس دیلمی

موی مویش را به نرمی توزی و کتان‌ کند

گه به ‌کین ناصر خسرو فروبندد کمر

تا مر او را در بدخشان محبس‌ از یُمگان کند

گه سعایتها کند دربارهٔ مسعود سعد

تا مر او را در لهاور سکنه در زندان‌ کند

گه نماید انوری را سخرهٔ اوباش بلخ

تیره‌رای روشنش را چون شب تاران ‌کند

گه‌کند فردوسی فردوس فکرت را غمین

تا مر آن میمندی ناپاک را شادان‌کند

گاه در بزم امیری لولوی همچون مرا

همچو لالا زیر دست لولی‌ کرمان ‌کند

تا نپنداری‌ کنون ‌کفران نعمت می‌کنم

نعمتی ناچار باید تاکسی ‌کفران کند

چون‌کند کفران‌نعمت ‌آنکه در ده سال و اند

مدح بی‌انعام‌ گوید شکر بی‌احسان‌ کند

گر سگی یک‌ هفته بر خوانی نیابد استخوان

از پی تحصیل ستخوان ترک آن سامان ‌کند

آدمی آخر کم از سگ نیست چون ناچار شد

رو به درگاه فلان از خدمت بهمان‌ کند

چون سگان راضی بدم بالله به‌جای نان خشک

میر دیرینم غذا از پارهٔ ستخوان‌کند

تا نگوید جاهلی در حق من ‌کاین ناسپاس

از چه ترک میر دیرین از در عصیان‌کند

کس شنیدستی ‌چو من هر بامداد ازفرط‌ جوع

قرصهٔ خورشید تابان را خیال نان‌ کند

کس ‌شنیدستی‌چو م‌ن بی‌خرگه و بی‌سایبان

در صحاری جایگه ایام تابستان کند

کس‌شنیدستی‌چو من‌در سردفصل مهرگان

بر شواهق خواجگه با پیکر عریان‌ کند

کس تواند صد هزاران نامه آراید چو من

در مدیح خواجه هریک را دوصد عنوان کند

دوش ‌گفتم با خرد کای آفتاب همتت

خاک را بیجاده سازد سنگ را مرجان‌ کند

تا یکی برق سحابی ‌گر همی بینم ز دور

جان عطشانم ‌گمان چشمهٔ حیوان‌ کند

با چنین شعری‌ که گر بر خاره برخواند کسی

لب‌گشاید وافرین بر قدرت یزدان‌ کند

کیست تا درد درون و زخم بیرون مرا

از کرم مرهم‌ گذارد وز وفا درمان‌ کند

کیست‌ کز نیشم نماید نوش و از خارم رطب

محنتم را چاره سازد مشکلم آسان‌ کند

صاحبی کو تا ز بهر دفع ماران عجم

نطق را سازد کلیم و خامه را ثعبان‌ کند

عقل گفتا حل این مشکل نیارد کرد کس

هم مگر بوالفضل راد از فضل بی‌پایان‌ کند

آسمان فضل و دانش آنکه از باران فضل

ذره را خورشید سازد قطره را عمان ‌کند

آ‌نکه رایش در اصابت خنده بر بیضا زند

آنکه‌ظقث‌در فصاحت‌م‌ء‌یه بر سحبان‌کند

آنکه نَبّال خلافش بر تن اهل نفاق

صد هزاران تیر توزی از رگ شریان‌ کند

آنکه معمار رضایش از پی اهل وفاق

صد هزاران باغ سوری از تف نیران ‌کند

د‌ست‌ جودش در سخاوت ‌طعنه ‌بر حاتم زند

طبع رادش در کرامت فخر بر قاآن‌ کند

گفت او برهان‌ گفت عیسی مریم بود

رای او اثبات دست موسی عمران ‌کند

خلق‌و خویش ‌را نظرکن تا بدانی ‌کاسمان

هم ز خاک ری تواند بوذر و سلمان‌ کند

جهدها دارد جهان تا درگه عالیش را

قبلهٔ احرار سازد کعبهٔ ایمان‌ کند

آسمان قدرا روا باد فریدی همچو من

خنده بر کار جهان و گریه بر سامان‌ کند

.چون پسندی ‌کاسمان در دولت صاحبقران

بی‌قرینی چون مرا دست‌افکن اقران‌ کند

.آنکه‌قهر و خشمش ‌‌اندرچشم‌وجسم‌بدسگال

روح را سندان نماید مژه را پیکان‌کند

باش تاختلی سمندش از غبار کارزار

طرح‌ گردونی دگر در ساحت ختلان‌ کند

باش تا بینی ز لاش شیر مردان ختن

دیو و دد را تا قیامت ناچخش مهمان‌ کند

باش تا از بانگ شیپورش به مرز قندهار

هر نفس افغان خدا از بیم جان‌افغان‌کند

باش تا شیران تبت را کشد در پالهنگ

واهوان تبتی را شیر در پستان‌کند

سعیها دارد فلک‌ کز همت صاحبقران

بر جهانش از قیروان تا قیروان سلطان‌کند

تا همی‌ گوی زمین زیر فلک ساکن بود

تا همی خنگ فلک‌ گرد زمین جولان ‌کند

از امیران باج‌ گیرد جان ستاند بر خورد

بر دلیران ملک بخشد زر دهد فرمان‌کند