گنجور

 
قاآنی

امسال ‌گویی از اثر باد فرودین

جای سمن ثریا می‌روید از زمین

گویی هوا لطافت روح فرشته را

پیوند داده با نفس باد فرودین

یک آسمان کواکب هر دم چکد ز ابر

مانا سپهر هشتم دارد در آستین

گویی سهیل و پروین پاشد به خاک ابر

تا برگ لاله بردمد و شاخ یاسمین

بربسته مرغ زیر و بم چنگ درگلو

بی‌اهتمام باربد و سعی رامتین

نبود عجب‌ که بهر تماشای این بهار

غافل ز بطن مادر بیرون جهد جنین

آن باژگونه ‌گنج روان بین‌ که در هوا

آبستنست چون صدف از گوهر ثمین

چون طبع نار ظلمت و نور اندرو نهان

چون صلب سنگ آتش و آب اندرو دفین

گفتم سحرکه بی‌می و معشوق و چگ و نی

تنها نشست نتوان در فصلی اینچنین

بودم درین خیال ‌که نا گه ز در رسید

آن سرو نازپرورم آن شوخ نازنین

شمع طراز ماه چگل شاه‌کاشغر

ترک خطا نگار ختن نوبهار چین

برگرد خرمن سمنش خوشه‌های زلف

گفتی‌ که زنگیانند در روم خوشه‌ چین

مسکین دو نرگسش همه خواب و خمار و ناز

مشکین دو سنبلش همه تاب و شکنج و چین

بنهفته در دو شیطان یک عرش جبرئیل

جا داده در دو مرجان یک بحر انگبین

پنهان رخش به حلقهٔ زلفین تابدار

چون زیر سایهٔ دو گمان نور یک یقین

گفتی نموده با دو زحل مشتری قران

یا گشته است با دو اجل عاقیت قرین

بر توسنی نشسته ‌که ‌گفتی ز چابکی

یک آشیان عقابست از فرق تا سرین

برجستم و ز دیدهٔ خودکردمش رکاب

وزدست خود عنان و ز آغوش خویش زین

آوردمش به حجره و زان یادگار جم

بنهادمش به پیش لباف دو ساتکین

زان سرخ مشکبو که توگویی به جام او

رخسار و زلف خویش فروشسته حور عین

جامی چو خورد خندان خندان به عشوه گفت

دلتنگم از حلاوت این لعل شکرین

نگذاردم‌ که بادهٔ تلخی خورم به ‌کام

زیراکه ناچشیده به شهدش‌کند عجین

گفتم شراب شیرین از روی خاصیت

رخ را دهد طراوت و تن راکند سمین

خندید نرم نرمک وگفتا به جان من

حکمت مباف و هیچ ز دانش ملاف هین

بقراط اگر شوی نشوی آنقدر عزیز

کز یک نفس ملازمت صدر راستین

عنوان عقل و دانش فهرست فال و فر

منشور ملک و ملت طغرای داد و دین

دیباچهٔ معالی تاریخ مکرمت

گنجینهٔ معانی دانای دوربین

کهف امم اتابک اعظم ‌که شخص اوست

آفاق را امان و شهنشاه را امین

اخلاق او مهذّب و افعال او جمیل

رایات او مظفر و آیات او متین

حزمش همه مشیّد و عزمش همه قوی

قولش همه مسلم و رایش همه رزین

دستش هزار دنیا پوشیده در یسار

جودش هزار دریا پاشیده در یمین

ای بر تو آفرین و بر آن ‌کافریده است

یک‌عرش روح پاک ز یک مشت ماء و طین

روز ازل‌که عرض همه ممکنات دید

کرد آفرین به هستی و تو هستی آفرین

بر غرقه‌ای‌که نام ترا بر زبان برد

هر قطره ز آب دریا حصنی شود حصین

اشخاص رفته باز پس آیند چون به حشر

آن روز هم تو باشی اگر باشدت قرین

آبستنان به دل همه شب نذرهاکنند

کز بهر خدمت تو نزایند جز بنین

بسیارکس ز دیدن سائل حزین شود

الاّ تو کز ندیدن سائل شوی حزین

از بس به درگه تو امیران بسر دوند

هرجاکه پا نهی همه چشمست با جبین

آصف اگر به عهد تو بودی ز بهر فخر

کردی خجسته نام ترا نقش بر نگین

حزمت به یک نظاره تواند که بشمرد

ادوار صبح خلقت تا شام واپسین

عهدی چو عهد عدل تو دوران نیاورد

گر صدهزار مرتبه رجعت‌ کند سنین

هر نظم دلپذیر که جز در ثنای تست

مانند گوهریست که ریزد به پارگین

تا آفرین و نفرین این هردو لفظ را

گویند برّ و فاخر هنگام مهر و کین

هرکس‌ که‌ کین و مهر تو ورزد همیشه باد

این یک قرین نفرین آن جفت آفرین

با موکبت سعادت و اقبال همعنان

باکوکبت شرافت و اجلال همشین

روح‌القدس موید و خیرالبشر پناه

گیهان خدیو ناصر و گیهان خدا معین