مغنی غنا را درآور به جوش

که در باغ بلبل نباید خموش

مگر خاطرم را به جوش آوری

من گنگ را در خروش آوری

همان فیلسوف جهاندیده گفت

[...]

مغنی بیار آن ره باستان

مرا یاریی ده در این داستان

زدستان گیتی مگر جان برم

بر این داستان ره به پایان برم

چنین آمد از فیلسوف این سخن

[...]

ارسطوی روشندل هوشمند

ثنا گفت بر تاجدار بلند

که دایم به دانش گراینده باش

در بستگی را گشاینده باش

به نیروی داد آفرین شاد زی

[...]

چنین راند والیس دانا سخن

که نوباد شه در جهان کهن

به تعلیم دانش تنومند باد

به دانش‌پژوهی برومند باد

چو فرمود سالار گردنکشان

[...]

بلیناس دانا به زانو نشست

زمین را طلسم زمین بوسه بست

که چندانکه هست آفرینش به جای

شها‌! بر تو باد آفرین خدای

ز دانش مبادا دل شاه دور

[...]

چو سقراط را داد نوبت سخن

رطب ریزشد خوشه نخل بن

جهانجوی را گفت پاینده باش

به دین و به دانش گراینده باش

همه آرزوها شکار تو باد

[...]

پس آنگه که خاک زمین داد بوس

چنین پاسخ آورد فرفوریوس

که تا دور باشد خرامش‌پذیر

تو بادی جهان‌داورِ دور گیر

سر از داد تو بر متاباد دهر

[...]

چو قفل‌آزمایی به هرمس رسید

ز زنجیر خایی درآمد کلید

از آن پیشتر کان گره باز کرد

سخن بر دعای شه آغاز کرد

که بر هر چه شاید گشادن ز بند

[...]

فلاطون که بر جمله بود اوستاد

ز دریای دل گنجِ گوهر گشاد

که روشن‌خرد پادشاهِ جهان

مباد از دلش هیچ رازی نهان

ز دولت به هر کار یاریش باد

[...]

چو ختم سخن قرعه بر شاه زد

سخن سکهٔ قدر بر ماه زد

سکندر که خورشید آفاق بود

به روشن‌دلی در جهان طاق بود

از آن روشنی بود کان روشنان

[...]

نظامی بر این در مجنبان کلید

که نقش ازل بسته را کس ندید

بزرگ آفریننده هر چه هست

ز هرچ آفریده‌ است بالا و پست

نخستین خرد را پدیدار کرد

[...]

مغنی سحرگاه بر بانگ رود

به یادآور آن پهلوانی سرود

نشاط غنا در من آور پدید

فراغت دهم زانچه نتوان شنید

همان فیلسوف مهندس نهاد

[...]

چنین بود در نامهٔ رهنمای

از آن پس که بود آفرین خدای

که شاها به دانش دل آباددار

ز بی‌دانشان «دور شو» یاد دار

دری را که بندش بود ناپدید

[...]

دگر روز کز عطسهٔ آفتاب

دمیدند کافور بر مشک ناب

فرستاد شه تا به روشن ضمیر

فلاطون نهد خامه را بر حریر

نگارد یکی نامهٔ دلنواز

[...]

سوم روز کین طاق بازیچه رنگ

برآورد بازیچه روم و زنگ

به سقراط فرمود دانای روم

که مهری ز خاتم درآرد به موم

نویسد خردنامهٔ ارجمند

[...]

سحرگه که سربرگرفتم ز خواب

برافروختم چهره چون آفتاب

سریر سخن برکشیدم بلند

پراکندم از دل بر آتش سپند

به پیرایش نامه خسروی

[...]

مغنی دلم دور گشت از شکیب

سماعی ده امشب مرا دل فریب

سماعی که چون دل به گوش آورد

ز بیهوشیم باز هوش آورد

سخن سنج این درج گوهرنگار

[...]

مغنی مدار از غنا دست باز

که این کار بی ساز ناید به‌ساز

کسی را که این ساز یاری کند

طرب با دلش سازگاری کند

خوشا نزهت باغ در نوبهار

[...]

مغنی دل تنگ را چاره نیست

بجز ساز کان هست و بیغاره نیست

دماغ مرا کز غم آمد به جوش

به ابریشم ِ ساز کن حلقه گوش

چو در خانهٔ خویش رفت آفتاب

[...]

مغنی بساز از دم جان‌فزای

کلیدی که شد گنج گوهر گشای

برین در مگر چون کلید آوری

ازو گنج گوهر پدید آوری

چو میوه رسیده شود شاخ را

[...]