گوهر‌آما‌ی‌ِ گنج‌خانهٔ راز
گنج گوهر چنین گشاید باز
که‌آسمان را ترازویی دو سرست
در یکی سنگ و در یکی گهر‌ست
از ترازوی او جهان دو رنگ
گه گهر بر سر آورد گه سنگ
صلب شاهان همین اثر دارد
بچه یا سنگ یا گهر دارد
گاهی آید ز گوهر‌ی سنگی
گاه لعلی ز کهربا رنگی
گوهر و سنگ شد به نسبت و نام
نسبت یزدگرد با بهرام
آن زد و این نواخت، این عجب است
سنگ با لعل و خار با رطب است
هرکه را این شکسته پایی داد
آن لطف کرد و مومیایی داد
روز اول که صبح بهرامی
از شب تیره برد بدنامی
کوره‌تابانِ کیمیا‌ی‌ِ سپهر
که‌آگهی بودشان ز ماه و ز مهر
در ترازوی آسمان سنجی
باز جُستند سیم ِ دَه‌پنجی
خود زرِ دَه‌دَهی به چنگ آمد
دُر ز دریا گهر ز سنگ آمد
یافتند از طریق پیروزی
در بزرگی و عالم افروزی
طالعش حوت و مشتری در حوت
زهره با او چو لعل با یاقوت
ماه در ثور و تیر در جوزا
اوج مریخ در اسد پیدا
زحل از دلو با قوی‌رایی
خصم را داده باد پیمایی
ذنب آورده روی در زحلش
و‌آفتاب اوفتاده در حملش
داده هر کوکبی شهادت خویش
همچو برجیس بر سعادت خویش
با چنین طالعی که بردم نام
چون به اقبال زاده شد بهرام
پدرش یزدگرد خام‌اندیش
پختگی کرد و دید طالع خویش
که‌آنچه او می‌پزد همه خام است
تخم ِ بیدادْ بد سرانجام است
پیش از آن حالتش به سالی بیست
چند فرزند بود و هیچ نزیست
حکم کردند راصدان سپهر
کان خلف را که بود زیبا چهر
از عجم سوی تازیان تازد
پرورشگاه در عرب سازد
مگر اقبال از آن طرف یابد
هرکس از بقعه‌ای شرف یابد
آرد آن بقعه دولتش، به مثل
گرچه گفتند للبقاع دول
پدر از مهر زندگانی او
دور شد زو ز مهربانی او
چون سهیل از دیار خویشتنش
تخت زد در ولایت یمنش
کس فرستاد و خواند نُعمان را
لالهٔ لعل داد بستان را
تا چو نعمان کند گل افشانی
گردد آن برگ لاله نعمانی
آلت خسروی‌ش بر دوزد
ادب شاهی‌ش درآموزد
برد نعمانش از عماری شاه
کرد آغوش خود عماری ماه
چشمه‌ای را ز بحر نامی‌تر
داشت از چشم خود گرامی‌تر
چون برآمد چهار سال برین
گور عیار گشت شیر عرین
شاه نعمان نمود با فرزند
کای پسر هست خاطرم دربند
کاین هوا خشک، وین زمین گرمست
وین ملک‌زاده نازک و نرمست
پرورشگاه او چنان باید
کز زمین سر به آسمان ساید
تا در آن اوج برکشد پر و بال
پرورش یابد از نسیم شمال
در هوای لطیف جای کند
خواب و آرام جان‌فزا‌ی کند
گوهر فطرتش بماند پاک
از بخار زمین و خشگی خاک
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر درباره ارزش‌های حقیقی و باطن انسان‌هاست. با استفاده از نمادهایی چون گوهر و سنگ، شاعر به مضامین فلسفی و اجتماعی می‌پردازد. او می‌گوید که انسان‌ها باید به سرشت و فطرت خود توجه داشته باشند و در جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، به دنبال تعالی و بزرگی باشند. شخصیت‌هایی چون بهرام و یزدگرد نشان می‌دهند که با وجود وضعیت و موقعیت‌های ظاهری، ارزش واقعی انسان‌ها به درون و اصل وجودشان بستگی دارد. شاعر به ستاره‌ها و طالع و سرنوشت اشاره می‌کند و می‌گوید که نباید به ظواهر اکتفا کرد و باید به جست‌وجوی عمق وجودی خود بپردازیم. پرورش درست و فضایل انسانی در فضایی مناسب، انسان را به کمال و رشد می‌رساند.
هوش مصنوعی: خزانهٔ رازها، گنج‌هایی از گوهر را به این شکل نمایان می‌کند.
هوش مصنوعی: آسمان مانند ترازویی است که در یک سمتش سنگ و در سمت دیگرش جواهر قرار دارد.
هوش مصنوعی: دنیا مانند یک ترازوی دو رنگ است، گاهی ارزش‌ها و زیبایی‌ها (گهر) در آن نمایان می‌شود و گاهی نیز حقایق تلخ و بی‌ارزش (سنگ) را به نمایش می‌گذارد.
هوش مصنوعی: سرنوشت و نتیجه کار پادشاهان به همین شکل است؛ چه فرزندی که برای آنها به دنیا می‌آید، چه سنگی یا جواهری که دارند، همه تحت تأثیر قدرت و موقعیت آنها قرار می‌گیرد.
هوش مصنوعی: گاهی اوقات از میان سنگ‌های بی‌ارزش، جواهرات زیبا پیدا می‌شود و گاهی هم از کهرباها، مرواریدهای درخشان به دست می‌آید.
هوش مصنوعی: در این بیت، به تفاوت میان ارزش واقعی و ظاهری اشیاء و افراد اشاره شده است. مفهوم آن این است که در برخی مواقع، نام و نسبت یک شخص می‌تواند بر روی ارزش او تأثیر بگذارد، همانطور که تفاوت بین یک گوهر و یک سنگ به خاطر نام و شناخت آن‌هاست. بنابراین، شاید یک چیز باارزش به خاطر نامش از چیز دیگری که واقعاً باارزش‌تر است، جلوه بهتری داشته باشد.
هوش مصنوعی: این بیان به تضاد و کنتراست اشاره دارد. در آن گفته شده که یک چیز خشن و سخت، مثل سنگ، توانایی همخوانی و هم‌نشینی با چیزی لطیف و زیبا، مانند لعل (جواهر)، را دارد و همچنین گیاهی که خار دارد می‌تواند با میوه‌ای شیرین و خوشایند، مانند رطب، همراه باشد. این موضوع نشان‌دهنده‌ی شگفتی از ترکیب‌هایی است که به ظاهر نامناسب به نظر می‌رسند، اما در واقع وجود دارند.
هوش مصنوعی: هر کسی که دچار آسیب و شکست باشد، خداوند به او لطف کرده و به او قدرتی ویژه بخشیده است.
هوش مصنوعی: در روز اولی که صبح بهرامی فرا رسید و شب تاریکی را در هم شکست، نام نیکی به وجود آمد.
هوش مصنوعی: شعله‌ور و درخشان مانند کیمیا در آسمان، که آگاهی و شناخت از ماه و خورشید را به آنها بخشید.
هوش مصنوعی: در ترازوی آسمان، دوباره سعی کردند تا ارزش ده‌پنجی‌ها را بسنجند.
هوش مصنوعی: طلا و جواهراتی که در اختیار داری، به مانند زر و گوهرهای گرانبها هستند که از اعماق دریا به دست آمده‌اند و این نشان‌دهنده ارزش و زیبایی چیزی است که در زمان مناسب و در شرایط مناسب به دست می‌آید.
هوش مصنوعی: آنها با موفقیت و پیروزی، به مقام بزرگ و دانشی دست یافتند و درخشش علم و معرفت را به ارمغان آوردند.
هوش مصنوعی: سرنوشت او شبیه به نشانه حوت است و سیاره مشتری نیز در همین نشانه قرار دارد. زهره نیز مانند لعل در کنار یاقوت با اوست.
هوش مصنوعی: ماه در برج ثور و تیر در برج جوزا قرار دارند و اوج مریخ در برج اسد دیده می‌شود.
هوش مصنوعی: زحل از دلو با قدرتش، حریف را به سفر واداشت.
هوش مصنوعی: گناهی بر دوش دارد و چهره‌اش زیر سایه زحل است و نور خورشید بر روی برج حمل تابیده است.
هوش مصنوعی: هر ستاره‌ای به نوعی گواهی از خوشبختی خود می‌دهد، مانند برجیس که نماد سعادت است.
هوش مصنوعی: با این سرنوشتی که دارم و نامی که به من داده‌اند، چون بهرام در زمان خوشبختی به دنیا آمده است.
هوش مصنوعی: پدرش یزدگرد، انسان نادانی بود که پس از فکر کردن و بررسی شرایط خود، به نوعی به شناخت تقدیر و سرنوشتش رسید.
هوش مصنوعی: هر آنچه که او می‌سازد، ناپخته و بی‌مزه است و هر چیزی که بر مبنای ظلم و ستم بنا شود، به نتیجه خوبی نخواهد رسید.
هوش مصنوعی: در گذشته، او در حدود بیست سال، فرزندانی داشت اما هیچ‌کدام از آنها زنده نماندند.
راصدان فلک و منجمین تشخیص دادند که آن فرزند زیبا‌چهر (یعنی بهرام)
(بهتر است) که از عجم به سوی سرزمین عرب برود و در آنجا پرورش یابد (و از خطر در امان بماند)
هوش مصنوعی: هرکس می‌تواند از محل و جایگاه خود موفقیت و شرف به دست آورد، مشروط بر اینکه اقبال و شانس خوبی نصیبش شود.
آن سرزمین او را اقبال و دولت بدهد اگرچه در مثَل گفته‌اند که شاهان، سرزمین‌ها را خوش‌اقبال می‌کنند.
هوش مصنوعی: پدر از عشق و محبت زندگی او دور شد، به خاطر مهربانی و محبت او.
هوش مصنوعی: زمانی که ستاره سهیل از سرزمین خود بیرون آمد و در سرزمین یمن درخشید.
نعمان ابن امرؤالقیس بن عمرو اللخمی معروف به نعمان السائح، حاکم حیره بوده است. وی از طرف شهریار ایران به پادشاهی حیره رسید. نُعمان در لغت به معنی خون و سرخ نیز هست.
هوش مصنوعی: وقتی که نعمان گل‌ها را در هوا پخش کند، آن برگ لاله هم مانند لاله‌های نعمان زیبا و رنگارنگ می‌شود.
هوش مصنوعی: ابزار قدرت و شرف یک شاهزاده باید به دقت مورد استفاده قرار گیرد تا اخلاق و آداب شاهی را به خوبی فرا بگیرد.
هوش مصنوعی: نعمان با پیروزی از عماری به سوی شاه رفت و در آغوش خود عماری را مانند ماه در آغوش گرفت.
هوش مصنوعی: چشمه‌ای که از دریا معروف‌تر بود، از چشم خودم نیز بیشتر ارزش داشت.
وقتی چهار سال از این (که گفته شد) گذشت و آن گور عیار، شیر بیشه گشت. (گور عیار یعنی گوری که زیاد آمد و شد کند در اینجا کنایه است از کودک بسیار دونده و پُر‌تحرک و شیر عرین یعنی شیر بیشه)
شاه نعمان به فرزندش (منذر) گفت که ای پسر، در این اندیشه هستم (یا نگران هستم)
هوش مصنوعی: این فضا خشک و بی‌آب و علف است، زمین نیز گرم و سوزان می‌باشد و این پسر سلطنتی نرم و لطیف است.
هوش مصنوعی: پرورشگاه او باید به قدری بزرگ و عالی باشد که از زمین به آسمان برسد.
هوش مصنوعی: تا زمانی که در اوج قرار بگیرد و بال و پر خود را بگستراند، باید تحت تأثیر نسیم شمال رشد کند.
هوش مصنوعی: در هوای دلپذیر، خواب به راحتی می‌آید و آرامش می‌بخشد.
هوش مصنوعی: جوهر طبیعی او باید از آلودگی‌های دنیوی و خشک‌سالی‌های زمین مصون بماند.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
چون بیامد بوعده بر سامند
آن کنیزک سبک زبام بلند
برسن سوی او فرود آمد
گفتی از جنبشش درود آمد
جان سامند را بلوس گرفت
[...]
چیست آن کاتشش زدوده چو آب
چو گهر روشن و چو لؤلؤ ناب
نیست سیماب و آب و هست درو
صفوت آب و گونه سیماب
نه سطرلاب و خوبی و زشتی
[...]
ثقة الملک خاص و خازن شاه
خواجه طاهر علیک عین الله
به قدوم عزیز لوهاور
مصر کرد و ز مصر بیش به جاه
نور او نور یوسف چاهی است
[...]
ابتدای سخن به نام خداست
آنکه بی‌مثل و شبه و بی‌همتاست
خالق الخلق و باعث الاموات
عالم الغیب سامع الاصوات
ذات بیچونش را بدایت نیست
[...]
الترصیع مع التجنیس
تجنیس تام
تجنیس تاقص
تجنیس الزاید و المزید
تجنیس المرکب
[...]
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال یک حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.