گنجور

 
شمس مغربی

ملا محمد شیرین مغربی تبریزی معروف به شیرین یا ملامحمد شیرین و مشهور به شمس مغربی (۷۴۹–۸۰۹ هجری) صوفی و شاعر ایرانی نیمه دوم قرن هشتم هجری است. سال و محل وفات وی را یکی از سالهای ۸۰۹ تا ۸۱۰ قمری در سرخاب تبریز نوشته‌اند. وی در حظیره بابافرید به خاک سپرده شده است.

علت ناموری و تخلص وی به مغربی را عده‌ای سفر او به مغرب و خرقه پوشیدن از دست یکی از منسوبین ابن عربی می‌دانند.

مغربی در طریقت پیرو اسماعیل سیسی از یاران نورالدین عبدالرحمان اسفراینی و مصاحب کمال الدین خجندی بود.

علاوه بر اشعار فارسی، اشعاری به زبان عربی و فهلوی آذری از وی به دست رسیده‌است.

دیوان مغربی حاوی سه هزار بیت در قالب غزل، ترجیع بند و رباعی است که مضمون بیشتر آنها موضوعات عرفانی به ویژه وحدت وجود، اهمیت سلوک، تقرب و حسب حال عرفانی سالک است. علاوه بر دیوان فارسی، اشعاری به زبان عربی و فهلوی آذری این آثار از او بر شمرده شده است: اسرار الفاتحه، رسالهٔ جام جهان‌نمادر شرح آراء ابن عربی، منتخبی از شرح قصیده تائیه ابن فارض، درالفرید فی معرفة التوحید به زبان فارسی در توحید و افعال و صفات حق، نزهة الساسانیه، نصیحت نامه، ارائة الدقایق فی شرح مرآت الحقائق.

دیوان فارسی مغربی به همت چندی از همراهان گنجور آماده و در دسترس قرار گرفته است.

 


این آمار از میان ۲٬۵۱۱ بیت شعر فارسی از کل ۲٬۷۳۳ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.

توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.

آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.

وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.

ردیف وزن تعداد ابیات درصد از کل
۱ فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) ۳۹۱ ۱۵٫۵۷
۲ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) ۳۶۲ ۱۴٫۴۲
۳ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) ۲۹۸ ۱۱٫۸۷
۴ مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) ۲۶۷ ۱۰٫۶۳
۵ فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) ۲۰۲ ۸٫۰۴
۶ مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) ۱۸۳ ۷٫۲۹
۷ مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۱۴۶ ۵٫۸۱
۸ مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۱۳۶ ۵٫۴۲
۹ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) ۹۳ ۳٫۷۰
۱۰ مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) ۷۸ ۳٫۱۱
۱۱ وزن‌یابی نشده ۷۷ ۳٫۰۷
۱۲ مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) ۶۹ ۲٫۷۵
۱۳ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) ۵۰ ۱٫۹۹
۱۴ مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) ۳۱ ۱٫۲۳
۱۵ مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) ۲۶ ۱٫۰۴
۱۶ مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) ۲۴ ۰٫۹۶
۱۷ مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) ۱۹ ۰٫۷۶
۱۸ مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) ۱۳ ۰٫۵۲
۱۹ مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) ۹ ۰٫۳۶
۲۰ فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن (رمل مثمن مشکول) ۹ ۰٫۳۶
۲۱ فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) ۹ ۰٫۳۶
۲۲ فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (رمل مثمن مخبون) ۸ ۰٫۳۲
۲۳ فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) ۸ ۰٫۳۲
۲۴ مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) ۳ ۰٫۱۲

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با زبان غالب شعر در گنجور به شرح زیر است:

ردیف زبان تعداد ابیات درصد از کل
۱ فارسی ۲٬۵۱۱ ۹۱٫۸۸
۲ عربی ۲۲۲ ۸٫۱۲

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:

ردیف قالب شعری تعداد ابیات درصد از کل
۱ غزل ۱٬۸۹۳ ۶۹٫۲۶
۲ ترجیع بند ۵۰۵ ۱۸٫۴۸
۳ مثنوی ۱۹۲ ۷٫۰۳
۴ رباعی ۶۹ ۲٫۵۲
۵ غزل/قصیده/قطعه ۴۶ ۱٫۶۸
۶ ترکیب بند ۲۸ ۱٫۰۲

آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۳۲۰ بیت و کوتاه‌ترین شامل ۱ بیت شعر است):

ردیف تعداد ابیات شعر فراوانی درصد از ۲۵۵ شعر
۱ ۹ ۸۴ ۳۲٫۹۴
۲ ۸ ۴۹ ۱۹٫۲۲
۳ ۲ ۴۷ ۱۸٫۴۳
۴ ۱۰ ۲۰ ۷٫۸۴
۵ ۱۱ ۱۹ ۷٫۴۵
۶ ۷ ۶ ۲٫۳۵
۷ ۱۲ ۵ ۱٫۹۶
۸ ۱۳ ۴ ۱٫۵۷
۹ ۱ ۳ ۱٫۱۸
۱۰ ۱۵ ۳ ۱٫۱۸
۱۱ ۳ ۲ ۰٫۷۸
۱۲ ۱۴ ۲ ۰٫۷۸
۱۳ ۱۶ ۲ ۰٫۷۸
۱۴ ۴ ۲ ۰٫۷۸
۱۵ ۲۶ ۱ ۰٫۳۹
۱۶ ۱۷ ۱ ۰٫۳۹
۱۷ ۲۰ ۱ ۰٫۳۹
۱۸ ۵۹ ۱ ۰٫۳۹
۱۹ ۱۹ ۱ ۰٫۳۹
۲۰ ۳۲۰ ۱ ۰٫۳۹
۲۱ ۱۲۳ ۱ ۰٫۳۹

آمار ابیات به تفکیک زیربخش‌های این قسمت به شرح زیر است (بخش‌هایی که در این جدول نیامده‌اند فاقد شعر بوده‌اند):

ردیف بخش تعداد ابیات درصد از کل
۱ غزلیات ۱٬۸۳۸ ۶۷٫۲۵
۲ ترجیعات ۴۴۶ ۱۶٫۳۲
۳ رباعیات ۶۷ ۲٫۴۵
۴ غزلیات از منبعی دیگر ۵۵ ۲٫۰۱
۵ اشعار پراکنده ۹ ۰٫۳۳
۶ ترجیعات از منبعی دیگر ۵۹ ۲٫۱۶
۷ فهلویات ۳۷ ۱٫۳۵
۸ اشعار عربی ۲۲۲ ۸٫۱۲