بخش ۴۰ - در بیان جواب از سؤالی که چون بنده مختار در اختیار خود مجبور باشد اختیار وی به جبر راجع شود پس حکمت تکلیف وی به اوامر و نواهی چه باشد
گر تو گویی چو بنده مامور
هست در اختیار خود مجبور
اختیارش به جبر شد راجع
وان بود امر و نهی را مانع
کس نگوید به سنگ کز لب بام
چون بیفتی مکن به خاک مقام
یا ز پستی هوای بالا کن
از بن کوه بر سرش جا کن
کس نگوید به آب کز تگ چاه
مطلب بی رسن به بالا راه
یا چو دلو از رسن شود پاره
به تگ چه رود دگر باره
گویمت نکته ای به وجه صواب
که شود زین سؤال صعب جواب
حق چو تعیین جمله اعیان کرد
صفت هر یکی دگرسان کرد
ساخت احوالشان به هم مربوط
شد یکی شرط و دیگری مشروط
خوردن نان نهاد شرط شبع
خوف و امید شرط زهد و ورع
بهر آن کرد امر و نهی عباد
تا شود ظاهر انقیاد و عناد
زاید از انقیاد حب و رضا
وز خلاف و عناد سؤ قضا
زید را گرنه نهی بودی و امر
در ادای زکات و خوردن خمر
کی شدی پیش غایب و حاضر
انقیاد و عناد او ظاهر
زان چشیدی عواید درجات
زین کشیدی شداید درکات
زان پدید آمدی صفات جمال
زین هویدا شدی نعوت جلال
ور نه در دست زید نبود کار
نیست در فعل و ترک آن مختار
اختیاری چنانک هر چه خدا
خواست کارد ز فعل و ترک بجا
او تواند خلاف آن کردن
غیر آن را به ظاهر آوردن
بود پیش از وجود ما شیطان
در میان فرشتگان پنهان
بود از جنس جن و لعنت او
مستجن بود در جبلت او
تا نشد امر اسجدوا صادر
نشد آن سر مستجن ظاهر
بس بود امر و نهی شرط ظهور
فعل ها را ز بنده مامور
نی پی آنکه بنده را در دست
اختیار تمام و کامل هست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن درباره مفهوم اختیار و جبر در اعمال انسانها و ارتباط آن با خداوند و امور دینی است. شاعر به این نکته میپردازد که اگر انسان خود را به عنوان بندهای مامور در نظر بگیرد، در واقع در اختیار او دارای محدودیتهایی است. او به تأثیرات امر و نهی خداوند بر رفتار انسان اشاره میکند و توضیح میدهد که برخی شرایط و ویژگیها باعث میشوند که انسان از نظر اخلاقی و رفتاری به سمت انقیاد یا عناد برود.
از نظر شاعر، درک این که اختیار واقعی انسان چگونه است، به معنای بررسی رابطه او با خداوند و تأثیر دستورات الهی بر زندگیاش است. شاعر مثالهایی میزند تا نشان دهد که اعمال آدمی تحت تأثیر شرایط خارجی و دستورات الهی هستند و بدون این شرایط، هیچگونه اختیاری در عمل وجود ندارد. در نهایت، تأکید میکند که اگرچه انسان در ظاهر به نظر مختار میآید، اما در حقیقت تحت فرمان خداوند است و همه چیز در اختیار اوست.
هوش مصنوعی: اگر تو بگویی که مثل یک بنده هستم که طبق دستورات عمل میکنم، در واقع در شرایطی قرار دارم که نمیتوانم آزادانه انتخاب کنم و مجبور به پیروی از آن دستورات هستم.
هوش مصنوعی: اختیار او به اجبار تبدیل شده و دیگر توانایی تصمیمگیری ندارد؛ اینجا قوانین و دستورات مانع از اختیار فرد شدهاند.
هوش مصنوعی: هیچکس نمیگوید به سنگ، چون از لب بام بیفتی، مقام و جایگاه خود را به خاک نگذار.
هوش مصنوعی: از زیر کوه به سوی بالا برو و برای خودت در بالای آن جا و مکانی بساز.
هوش مصنوعی: هیچکس نمیگوید که از چاه عمیق میتوان بدون ریسمان و ابزار به بالا رفت.
هوش مصنوعی: اگر بند دلو پاره شود، دیگر نمیتواند آب را به سادگی بکشد و باید به دنبال راه جدیدی باشد.
هوش مصنوعی: میخواهم نکتهای را به درستی به تو بگویم تا به این سؤال دشوار پاسخ دهم.
هوش مصنوعی: زمانی که حق همه موجودات را مشخص کرد، ویژگی هر یک را به شکل متفاوتی قرار داد.
هوش مصنوعی: احوال این دو نفر به هم گره خورده است؛ یکی نیازمند چیزی است و دیگری باید آن را فراهم کند.
هوش مصنوعی: نان خوردن به انسان حالت شبانهروزی از ترس و امید میدهد و همینطور شرط تقوا و پرهیزگاری را فراهم میکند.
هوش مصنوعی: برای این که اطاعت و سرکشی بندگان آشکار شود، فرماندهی و نهی مشخص شده است.
هوش مصنوعی: محبت و رضایت باعث به وجود آمدن خوبیها میشود، اما مخالفت و دشمنی عواقب بدی را به همراه دارد.
هوش مصنوعی: اگر زید از انجام واجباتی مانند پرداخت زکات و پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی نهی شده باشد، در این صورت، او به راحتی میتواند در این امور عمل نکند.
هوش مصنوعی: کی پیش موجود و ناپیدا خود را تسلیم و سرکشی نشان دادهای؟
هوش مصنوعی: از آن چشمان، پاداش و کارهایی که انجام دادهای را میچشیدی و از آن کشیدنیها و تلخیها، تجربههایی را به دست آوردی.
هوش مصنوعی: از آنجا که تو جلوهای از زیباییها هستی، صفات زیبا و نیکوی تو نمایان شده و نشانههای عظمت تو پیداست.
هوش مصنوعی: اگر به خداوند متکی نباشی، هیچ کاری در دست تو نیست و در عمل و ترک آن، اختیار واقعی نخواهی داشت.
هوش مصنوعی: یعنی انسان آزادی دارد تا هر کاری که خدا بخواهد را انجام دهد یا انجام ندهد.
هوش مصنوعی: او میتواند بر خلاف آنچه نمایان است، کاری متفاوت انجام دهد.
هوش مصنوعی: قبل از اینکه ما به وجود بیاییم، شیطان در میان فرشتگان به صورت مخفی حضور داشت.
هوش مصنوعی: این فرد از نوعی دیگر است و به طوری ساخته شده که به چیزهای زشت و ناپسند اختصاص دارد. در واقع، ذات او به گونهای است که از جاهایی ناخواسته و ناپاک نشأت میگیرد.
هوش مصنوعی: تا زمانی که فرمان سجده صادر نشود، آن راز پنهان آشکار نمیشود.
هوش مصنوعی: بس کردن دستورها و نهیها، نشانهای از ظهور کارها و اعمال از فرد مامور است.
هوش مصنوعی: من از این که اختیار کاملی در دست بندهام، خوشحال و راضیم.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
چون بیامد بوعده بر سامند
آن کنیزک سبک زبام بلند
برسن سوی او فرود آمد
گفتی از جنبشش درود آمد
جان سامند را بلوس گرفت
[...]
چیست آن کاتشش زدوده چو آب
چو گهر روشن و چو لؤلؤ ناب
نیست سیماب و آب و هست درو
صفوت آب و گونه سیماب
نه سطرلاب و خوبی و زشتی
[...]
ثقة الملک خاص و خازن شاه
خواجه طاهر علیک عین الله
به قدوم عزیز لوهاور
مصر کرد و ز مصر بیش به جاه
نور او نور یوسف چاهی است
[...]
ابتدای سخن به نام خداست
آنکه بیمثل و شبه و بیهمتاست
خالق الخلق و باعث الاموات
عالم الغیب سامع الاصوات
ذات بیچونش را بدایت نیست
[...]
الترصیع مع التجنیس
تجنیس تام
تجنیس تاقص
تجنیس الزاید و المزید
تجنیس المرکب
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.