در کشف الغمه از امام صادق(ع) نقل است که فرمود: عزت، همواره ناآرام بود تا به خانه ای رسد که ساکنانش از آنچه در دست مردمان است، مأیوس بوند، همانجا مقام کند.

در همان کتاب از ایشان روایت شده است که: قرآن ظاهری نیک دارد و باطنی ژرفا. نیز در همان کتاب از ایشان روایت شده است که: خوشوقت کسی است که در نفس خویش خلوتی یابد که بدان مشغول شود.

عارفی گفت: با نفس خویش در خانه ی فکرت خلوت کن و ویرا از آنچه بدان مشغول است سرزنش کن و بیازار. اگر پذیرفت که هیچ وگرنه وی را به اردوگاه مردگان بر و اگر به صلاح نیامد، با تازیانه ی گرسنگیش برزن.

از کلام ایشان است: اگر ابرهای غفلت از چشم های اهل یقین کنار رود، هلال هدایت بر بالهای بیداری پدیدارشان گردد و عزم کنند که نسبت به هواها روزه و امساک پیش گیرند.

حکیمی گفت: بی نیازی تو از چیزی به تا بی نیازیت با آن.

عارف معنوی، خسرو دهلوی پیرامن همین معنی سروده است:

منصور، مردی را که سخن چینیش را کرده بودند، که ودایعی از بنی امیه نزد اوست، از کوفه احضار کرد. زمانی که حاضر شد، گفت: ودیعه های بنی امیه را بیرون آور.

گفت: تو وارث آن قومی یا وصی ایشان. گفت: ایشان به مسلمانان خیانت کردند و من عهده دار امور ایشانم. مرد گفت: دلیل آور که این اموال ناشی از آن خیانت هاست، ایشان اموالی هم داشته اند.

منصور دمی سر زیر انداخت و سپس گفت: رهایش کنید. مرد گفت: به خدا سوگند، ایشان را مالی نزد من نیست. اما دیدم که استدلال راه خلاص زودتر پیش آرد. آن سخن چین نیز بنده ی فراری من است.

منصور سخن چین را تهدید کرد. وی به بردگی اعتراف کرد. آن مرد گفت حال که اعتراف کرد، وی را نسبت به کاری که کرده است، بخشودم.

پیامبر (ص) فرمود: اگر دانش به ثریا بود، مردانی از فارس به چنگش آرند.

سنین عمر برخی از پیامبران، بر مبنای پاره ای از کتب قابل اعتماد، به سال شمسی به قرار زیر است:

آدم نهصد و سی، حوا نهصد و سی و هفت، شیث هفتصد و دوازده، ادریس که به آسمان شد سیصد و پنجاه، نوح نهصد و پنجاه، هود هشتصد، صالح صد و سی و شش، ابراهیم(ع) صد و هفتاد و پنج، اسماعیل(ع) صد و سی و هفت

اسحاق(ع) صد و هشتاد، یعقوب (ع) صد و چهل و هفت، یوسف (ع) صدو ده، موسی(ع) صد و بیست، هارون(ع) صد و هفده، سلیمان(ع) پنجاه و دو، داود صد، زکریا نود و هفت، عیسی که به آسمان بر شد، عمرش سی و سه سال بود.

اعرابئی زمانی که دیگران سخن همی گفتند، بسیار سکوت می کرد. وی را گفتند: چرا با مردمان در سخن شرکت نکنی؟ گفت: از آن رو که لذت گوش آدمی از آن اوست. اما لذت زبانش از آن دیگران.

شیرفروشی آب با شیر همی آمیخت و می فروخت. تا این که سیل گله ی وی بربود و ناله اش بر شد. عارفی وی را گفت: آن قطره های آب گرد شد و سیل گردید.

مراتب ریاضت چهار است که هیچ یکش را پیش از گذراندن قبلی نباید وارد شد:

یک: پیراستن ظاهر با بکار بستن شرایع نبوی و قواعد الهی.

دوم: پیراستن باطن از عادات ناخوشایند و دور ساختن آثار دل مشغولی از عوالم علوی.

سه: آنچه پس از پیوستن به عالم غیب حاصل می آید و روح را به صور قدسی ناآمیخته با آلودگی های شک و وهم زینت همی دهد.

چهار: آنچه پس از ملکه گشتن پیوستگی حاصل می آید و شخص را به ملاحظه ی جمال و جلال و دل بریدن از جز کمال متعال وامی دارد.

از سخنان بزرگان: آدمیزاده، بر ممنوع حریص است.

خفته بودم، ابلیس حیله گرانه به رویایم آمد و گفت: نظرت راجع به گیاهی گزیده چیست؟ گفتم، نیازیم نیست. گفت: شراب طلائی رنگ را چه می گوئی؟ گفتم: نخواهم.

گفت: زیبا صنمی نیکوروی را؟ گفتم: نخواهم. گفت: وسیله ی طربی؟ گفتم: نخواهم. گفت: برخیز، تکه چوبی بیش نیستی.

شفیق بلخی، در آغاز کار بس توانگر بود و سود را سفر تجارتی بسیار همی کرد. سالی به سرزمین ترکان که بت پرست بودند، برفت.

آن جا بزرگ ایشان را گفت: راهی که شما همی روید باطل است. چه مخلوق را خالقی است که هیچ چیز چون او نیست و بسیار دان و بسیار شنوا است و همه چیز را خود روزی رسان است.

وی پاسخ داد که: سخن تو با عملت موافق نیست. شفیق گفت: چگونه؟ گفت: تو می گوئی پروردگاری روزی رسان داری و تا این جا در طلب روزی رنج سفر بر خویش هموار کرده ای؟

شفیق چو این بشنید، بازگشت و آنچه داشت صدقه داد و هم نشینی زاهدان و عالمان پیشه کرد تا بمرد.

یکی از بزرگان نیمروز، زنی خورشید نام را دوست همی داشت. کسی را به دنبال وی بفرستاد. زن در پاسخ این شعر از خسرو بنوشت:

احمد بن محمد معروف به ابن را زمانی که شاعری شعری زشت بهر او می گفت، دو غلام را می گفت به مسجدش برید و آن قدرش در آن جا نگاه دارید تا یکصد رکعت نماز خواند.

ادیبی گفت: شاعر چون صراف است، هر دو می کوشند که آن چه سکه ی قلب در کیسه دارند، ترویج دهند.

هارون الرشید، نزدیکی صبح، همخوابه ی خویش را همی گفت: برخیز تا نفس مردمان هوا را نیالوده است، نفسی چند از هوای زندگی بخش کشیم.

خواجه حبیب الله ساوجی هروی وزیر را غلامی بود نفس نام که سرور ما نرگسی وی را دوست همی داشت. تا زمانی وی بیمار شد و خواجه، غلام را بهر عیادتش بفرستاد و این بیت حافظ برایش بنوشت:

نرگس در پاسخش بنوشت:

در کتاب کافی از امام باقر(ع) نقل است که به یاران می گفت: یأس از دستمایه های مردمان، عزت مؤمن در دین است.

هاله و رنگین کمان، و ستارگان دنباله دار و دیگر حوادث جوی همچون سرخی آسمان یا شکستن ستارگان، بر حوادث این جهان دلالت می کند.

اتصالات فلکی را نیز چنین دلالتی است. و حکماء را در این زمینه ها کتاب هائی است. مؤلف گوید: من در مورد این فن کتابی سترگ نوشته ی یکی از حکماء اسلام دیده ام که احکام بسیاری در این زمینه ها در آن آمده بود.

حتی احکام گردبادها و تولد موجودات شگفت آور چون انسانی با دو سر و غیر آن ها در آن آمده است. نمیدانم شاید پاره ای از آن ها را در دفاتر کشکول آورده باشم.

سقراط را پرسیدند: حکمت چه زمان در تو مؤثر افتاد؟ گفت: زمانی که نفس خویش تحقیر کردم.

بزرگی گفت: اگر خواهی حقارت دنیا دریابی، بنگر تا با چه کسان است.

پیرامن نوربخشی ستارگان، سه نظریه وجود دارد:

یک: این که همه ی ستارگان خود نورانی است جز ماه که از خورشید کسب نور می کند.

دو: این که تنها ستاره ی نورانی آفتاب است و باقی همه از آن نور می گیرند.

سه: این که ثوابت همه خود نورانی است و جز خورشید، باقی سیارگان ازآن نور همی گیرد.