جمال‌الدین عبدالرزاق » دیوان اشعار » قصاید » شمارهٔ ۸۳ - در مدح ملک اعظم اردشیربن حسن اسپهبد مازندران

ایکه در دست تو هرگز نرسد دست زوال

دور باد از تو و از دولت تو عین کمال

ای زمین حلم زمان جنبش دریا بخشش

ایفلک قدر ملک سیرت خورشید جمال

مردم چشم خرد واسطه عقد ملوک

اردشیر بن حسن شاه پسندیده خصال

ملک مشرق و لشگر کش اسلام که هست

بر جهانداریت از خلق جهان استقلال

قاصر از کنه جلال تو مقادیر عقول

عاجز از نقش مثال تو تصاویر خیال

باز اقبال ترا هفت فلک زیر دو پر

مرغ انصاف ترا هفت زمین زیر دو بال

ماه منجوق تو در ساعد جوزا یاره

نعل شبدیز تو در پای ثریا خلخال

گاه وصف نظر تربیتت نامیه لنگ

گاه شرح شرف مرتبتت ناطقه لال

دهر درجی است درو نقطۀ از ذکر تو خط

ملک روئی است براو دایره چترتو خال

ذروه چرخ رفیعست ترا صحن سرای

قمه عرش مجید است ترا سقف جلال

روز خشم تو شیاطین همه در تف و گداز

روز بار تو سلاطین همه در صف نعال

دور باد، ار تف خشم تو زبانه بکشد

آهن اندر دل کوه آب شود سنگ زگال

عافیت در دو جهان رخت کجا بنهادی

گر نه این خشم ترا حلم بدی در دنبال

گر زمین ذرۀ از حلم تو حاصل کردی

دگر از نفخه صورش نرسیددی زلزال

ای که چاوش ره حشمت تو خاتم جم

ایکه سرهنگ در هیبت تو رستم زال

چتر داری ترا کرده تمنا خاقان

پاسبانی ترا کرده تقاضا چیپال

همه چیزیت توان خواند مگر فرد قدیم

همه چیزیت توان گفت مگر عیب و مثال

پیش از ان کادم منشور خلافت بستد

تو در آنعهد ملک بودی و آدم صلصال

آسمان طفل بد آنگه که زمین ملک تو بود

وافتاب از عدم آنروز رسیده چو هلال

از نم قطره کمیخت زمین خشک نبود

کاسمان میزد در پیش رکاب تو دوال

اولین روز عطارد که بدیوان بنشست

بجهانداری از بهر تو بنوشت مثال

در ازل ملک تو پرداخته شد فارغ باش

زانکه ملک ازلی را نبود بیم زوال

دولت آنست که از دور زمان نبشولد

ورنه باشد همه کس را دو سه روزی اقبال

دوحه سلطنت هر که قوی تر زان نیست

چون نکو بنگری از باغ تو برداست نهال

حقتعالی بتوازن داد همه روی زمین

که ترا خلق همه روی زمینند عیال

ساقی مجلس انعام تو بی مولامول

جام ها بر کف امید نهد مالامال

مال و دشمن بر تو دیر نپایند ازانک

ملک دشمن مالی وشه دشمن مال

همه شاهان جهان از تو وجودت خجلند

این چه شیوه ست که شه دارد در بذل نوال

جمع مالست غرض این دگران را از ملک

ملک مارا از ملک غرض بخشش مال

لاجرم مشرق و مغرب ز تو پر شکر و ثناست

حاصل این دگران نیست بجز وزر ووبال

آنچنان تازه که طبع تو ز بخشش گردد

جگر تشنه همانا نشود زاب زلال

گاه دانش چو خرد نقب زنی دردل غیب

گاه بخشش نکنی فرق منی از مثقال

ای که هرگز نبود حکم تو مشغول جواب

وی که هرگز نبود جود تو موقوف سؤال

تو بخر مدحکه از بیم عطا آن دگران

نام شعر و شعرا نیک ندارند بفال

دی چو از مطلع خود تیغ زد آیینه چرخ

طلعت شاه جهان دیدی، هم زان منوال

چون برآمد بافق گرم درآمد بعتاب

با من از راه مجارات نه از روی جدال

گفت کای شاعر شاهی که همی نازد ازو

تاج و تخت ملکی راست چو عاشق زوصال

تا تو آراستۀ شعر بالقاب ملک

یافتست از تو سخن رونق بازار و کمال

شاهرا عادل خوانی نتوانگفت که نیست

لیکن این عدل بود نزد تو؟نیکو بسگال

اوبیک لحظه بتاراج دهد بی جگری

آنچه من در دل کان جمع کنم در دو سه سال

خاک بیز فلکم خیره چراغی بر دست

شعله جاروبم و کان کیسه و گردون غربال

راست چون چند قراضه بهم آمد اینک

جودشه تاختنی آرد و بخشد در حال

آخر از بهر خدا چند کنم بر در او

هر سحر گاه چو مظلوم ز کاغذ سربال

گفتم او راز سخا باز توان داشت بگفت؟

این چه سودای غرور است و تمنای محال

ابر چون رای عطا کرد توانگفت مبار؟

شاخ چو نقصد هوا کرد توانگفت مبال؟

تو چه خدمت کنی ار زر نزنی بهر ملک

چو نتوصد مشعله دارست بر این در بطال

مکن ایشاه که کان کیسه تهیکرد از تو

زر و سیمست که میبخشی نه سنگ و سفال

کف کافی تو با کان چه عداوت دارد

که بیکبار برآورد ازو استیصال

ملک از بخشش بسایر اگر نیست ملول

بنده را باری از این بیش شدن خاست ملال

عنصری کو که همیگفت که محمود کریم

گو بیا از کرم شاه بخواه استحلال

کو غضاری که همیکفت بمن فخر کند

هر که او بر سر یک بیتم بنویسد قال

گو بیا شاعر شه بین که همی از در شاه

در بدامن کشد و زر بمن اطلس بجوال

مرکب خاطر من در ره اندیشه گسست

در مدیح تو سخن را چو فراخست مجال

غایت آنچه بدان دست تصرف نرسد

در مدیحت چو بگویند بودوصف الحال

تا همی چهره گشاید مه رومی صورت

تا همی طره طرازد شب زنگی تمثال

باد در قبضه حکم تو عنان گردون

باد بر درگه جود تو مجال آمال

مرغ انصاف ترا گوی زمین در منقار

شیر اقبال ترا جان عدو در چنگال