صفی علیشاه » دیوان اشعار » مسمطات » شمارهٔ ۱

بشناختمت در همه جا ای بت عیار

بی این همه پیرایه و بی این همه آثار

پوشی رخ اگر چند بصد پرده اسرار

ور بفکنی از طلعت خود پرده بیکبار

در میکده رفتم خم و خُمخانه تو بودی

در حلقه مستان می و پیمانه تو بودی

در کعبه شدم با همه در خانه تو بودی

دیدیم بهر انجمن افسانه تو بودی

من رخ چو نمودی بتمنای تو بودم

در جلوه تو محو تماشای تو بودم

افتاده به پیش قد رعنای تو بودم

چون سایه به همراهی بالای تو بودم

زان پیش که آواره بصحرای تو گردم

از منظر پنهان تو پیدای تو گردم

در فرق ز جمع تو هویدای تو گردم

در انجمنت بینم و رسوای تو گردم

در کوی تو حالی که مرا بود نکو بود

من از پی روپوش بود من همه او بود

رو سوی توأم بود نه رو بود نه سو بود

این آب که در کوزه و جام است بجو بود

روزی که نبودی اثر از عالم و افلاک

بودی سر عشاق بسی بسته بفتراک

میداد مرا عشق تو تعلیم به لولاک

چون بود نهان گنج غم عشق تو در خاک

گشتی متجلی چو در آئینه اعیان

اشیاء همه گردید در آن جلوه نمایان

اشیاء نبود غیر شئونات فراوان

کز حسن تو بنموده در آئینه امکان

چون لب بشکر خنده گشودی و تکلم

افتاد دگر عقل بوسواس تجسم

کو را ز دهان دور بود راه توهم

آمد ز کجا این همه گفتار و تبسم

در راه نبی کرد فدا جان گرامی

در بستر او خفت بعنوان غلامی

بنمود ره و رسم حقیقت بتمامی

کاینگونه رهد نفس ز خود خواهی و خامی

حکمش که سق یافت ز تأثیر ز تقدیر

حکمست هم از وی که بود دور ز تغییر

با زو.ر کف قنبر او پنجه نهد شیر

در پیش تک دلدل او چرخ زمین گیر

هرگز نشنیدیم ز مردان قبائل

یک مرد که با او زرهی بود مقابل

در رزم چنان شاد که در بزم اماثل

میدان قتالش بهمانسان که محافل

روزی که بد از بهر غزا معرکه اندوز

فیروز‌تر آن روز بر او بود ز نوروز

شیران شکاریش گه رزم کم از یوز

افروختی از شعله شمشیر جهانسوز

آن روز که می‌زد بصف معرکه اورنگ

می‌رفت دل از دست هژیران قوی چنگ

ناگشته رکابش ز پی حمله‌گران سنگ

می‌بود سر سنگدلان کوفته بر سنگ

می‌بود ابر باره یکی قلزم آتش

پرجوش و قوی هوش و جلوبند و سپه‌کش

می‌شد ز خر و شش ملک‌الموت مشوش

تا روح کرا زود کند قبض بنا خوش

زان پیش که در جنگ کند عزم سواری

شیران جهانگیر و هژیران شکاری

بودند بهر پشته و بیغوله فراری

یا در دهن مار و دل مور حصاری

در معرکه تازی و تکاپوی و تکاور

می‌کرد بگرد آینه مهر مکدر

وز ولوله کوفتن و کندن و کیفر

می‌برد ز سر هوش هژیران تناور

تیغش همه چون باد خزان بود مجرب

در ریختن برگ رزان غیر مرتب

هی ریخت سر مرد و تن مرده ز مرکب

آورد گه از پشت و پی و موفق و منکب

تا چشم همی دید ز اسپاه منسق

و ز لشگر همدوش و سواران هم ابلق

هی بود ز مرکب تن بی‌راس معلق

هم روح ز اجساد بیک نظم مطلق

ز آشوب و هیاهوی و تکاپوی و تبتل

می‌بود چو سیماب زمینش بتزلزل

گر معرکه می‌بود پر از رستم زابل

کس هیچ نمی‌دید بجز راکب و دلدل

هرگاه که در معرکه می‌خواست هم آورد

می‌گشت ز آوازه او رنگ یلان زرد

خون در تن هر یک شد از هیب او سد

جبرئیل که بود از همه در منقبتش فرد

حرفی است که می‌برد گر و تیغ وی از برق

کی می‌گذرد برق هم از غرب و هم از شرق

در حال شکافد به یکی بارقه صد فرق

صد فلک شود هر دم از او دریم خون غرق

گر مشت زدی بر سر و کتفی پی‌ناموس

می‌شد به زمین تاه تن مرد چو فانوس

گر خصم بدش زهره گیو و فر کاوس

از هستی خود بود در آن هائله مایوس

می‌تاخت چو در معرلکه بی‌وحشت و پرهیز

امواج بلاخاستی از بحر خطر خیز

گردان قوی چنگ ز میدان غم‌انگیز

بودند بیک لحظه پراکنده و ناچیز

بس مرکب صحرائی بی‌صاحب خسته

بودند دوان هر طرف افسار گسسته

وان قوم بماننده افواج شکسته

هر سوی روان سوی عدم دست به دسته

بر رزم بیک عزم چون می‌گشت مهیا

با آنکه عدو بود بانبوه صف آرا

او را روش این بود که می‌رفت بتنها

زیرا که بیکتایی خود بود هویدا

این بود جهادتش که بظاهر بود اصغر

هم نیز جهادیست ورا اعظم و اکبر

وان کشتن نفس است که فرموده پیمبر

بر نفس بدانگونه مسلط که بکافر

دست دو عدو بست که شد در دو جهانشاه

حق خواند در این هر دو جهادش اسد‌الله

نگذاشت در آن هر دو غزا بهر عدو راه

سد کرد ثغوری که از آن خصم بد آگاه

اقطاب براینند که آن جلوه مشهور

کاول متجلی شداز آن طلعت مستور

پیداست که بوده است همان روی و همان نور

بودند خلایق ز شناسایی اوکور

ای آنکه توئی شاه در ادوار ولایت

هر دور بخلق از تو رسد فیض هدایت

در فقر ولای تو صفی را بود آیت

دارد ز تو در هر نفس امید عنایت

بودم چون گیاهی بگلستان تو معیوب

گشتم بثنای تو گلی تازه و مرغوب

نگذاشت مرا دست تولای تو مغلوب

مغلوب نگشت آنکه شد از حق بتو منسوب

بنوشت گر انگشت تو بر لوح جبینم

کاینست یک از خاک نشینان زمینم

با آن همه عیبی که بخود بود یقینم

پوشیدی و کردی ز چنان حال چنیم