قطران تبریزی » دیوان اشعار » مسمطات » شمارهٔ ۱ - مسمط در مدح شاه ابوالخلیل جعفر

نگاری لاله رخسار و سمنبر

صبا زو مشگبویست و سمنبر

سهی سرویست کش مشگ و سمنبر

هزارش خوشه سنبل بر سمنبر

ز روی و موی آن سرو سمن بر

پر از عود است بحر و بر سمن بر

میان همچون کناغ بسته دارد

دهان همچون شکاف پسته دارد

دل حوران بمژگان خسته دارد

دل و جانم ز غمها رسته دارد

پریرا دل بیک مو بسته دارد

مرا دل از جفا بشکسته دارد

ندانم تا زیم زو تافته دل

که هم جان داده ام هم یافته دل

ز من بسته بزلف و تافته دل

که باشد بی رخ او تافته دل

ز نام و جامه دارد بافته دل

ولیکن نیست از من تافته دل

بعارض هست چون ماه دو هفته

بگرد او گل سوری شکفته

دو زاغ اندر دو سوی ماه خفته

گلی هر یک بچنگ اندر گرفته

دهان چون حلقه مرجان سفته

در او سی در ناسفته نهفته

جهان پیر برنا شد دگر باز

زمین بی در و دیبا نیست یکباز

در فردوس شد بر بوستان باز

ندانی آسمان از بوستان باز

شد از باد آبدان چون سینه باز

هزار آواز با گل عاشقی باز

شقاق و نرگس اندر کوه ساده

بسان سبزپوشان ایستاده

یکی را مهر سیمین جام داده

یکی را تاج مرجان بر نهاده

ببین نرگس دو چشم خود گشاده

بنفشه چون بلشگر در پیاده

یکی زهره است بر پروین فتاده

یکی ناسوخته عنبر بر آذر

همی گردد صبا پیرامن گل

همی درد بتن پیراهن گل

هوا گر نیست عاشق بر تن گل

چرا بندد گهر بر گردن گل

به نیسان گشته بستان معدن گل

نخسبد مرغ جز بر خرمن گل

ایا ابر سیه بر چرخ نیلی

نه دریائی نه جیحونی نه نیلی

چرا چندین گهر باری نه سیلی

چرا تندی کنی نه ژنده پیلی

بآب اندرا با دریا عدیلی

بتاب از آتش دوزخ بدیلی

چنو گیتی نیاورد و نیارد

زمانه کین او جستن نیارد

اگر بر دل خلاف او نگارد

بخار مرگ گردون جان بخارد

ز بس کو دوستان را حق گذارد

ز بس بر دشمنان ذلت گمارد

گرش بودی همه گیتی خزینه

ببخشیدی و بنمودی هزینه

جهان چون خاتمست او چون نگینه

بحق بگذار تا مرداد دینه

بسان دوزخ است او گاه کینه

چو سنگ او و عدو چون آبگینه

چو او در جنگ آرد تیغ در چنگ

ندارد پیل یشک و شیر نر چنگ

بیابان در وغا بر تیغ او تنگ

پلنگ از هیبتش ماننده رنگ

دهد خواهندگان را سیم چون سنگ

فراتر درگهش از هفت اورنگ

ز دستش تیغ و کلک و جام نازان

ز رخشش پیل و شیر و ببر تازان

به نعمت نیک خواهان را نوازان

بمحنت بدسگالان را گدازان

مرادی با ولی چون آب سازان

بمردی با عدو آتش فرازان

جهان او داند از خصمان گرفتن

دل افروز آمدن پیروز رفتن

از او نارد دل خصمان شگفتن

وزو گیرد گل دولت شکفتن

دل دشمن بتیر درد سفتن

ز روی دوست گرد رنج رفتن

بشغل خویشتن شد شاه ایران

همی پیروز شد در جنگ شیران

ز جان خویش شد همچون دلیران

بجای خویش باز آمد هژیران

از او شد خامه بدخواه ویران

نشست اندر سریر او همچو میران

عدو سوز است چون آید بمیدان

ولی ساز است چون آید در ایوان

بمردی نیست کم از پور دستان

سیاست را بود پور نریمان

چو موسی جست آتش در بیابان

بدیدش نور و پس شد غیب تابان

یکی گردد بپیروزی دو خانه؟

بمردی باشدش ملک شهانه

سپاهی پیش او شد بی کرانه

همه شیران جنگی و جوانه

جگرشان کرد پیکان را نشانه

کمانشان کرد در گردن کمانه

یکی خورشید در برج حمل شد

یکی در خانه میر اجل شد

از آن خورشید صحرا پر حلل شد

وزین خورشید دولت بی خلل شد

از آن بستان پر از مشگین کلل شد

وزین ایوان پر از زرین لعل شد

نه چونین سور افریدون و جم کرد

نه چونین سور سام و روستم کرد

زمین پر زر و دینار و درم کرد

جهان بر خلق چون خلد ارم کرد

بزرگان را خداوند علم کرد

سترگان را بفرمان و خدم کرد

از این پیوند گیتی شاد گشته

ولی را خار چون شمشاد گشته

همه ویرانه ها آباد گشته

ملک را رنج دل بر باد گشته

برادر نیز بی فریاد گشته

ز بند دشمنان آزاد گشته

جهان دائم بکام شاه بادا

سرای دشمنش بیراه بادا

همیشه جفت مهر و ماه بادا

یکی روزش بقا ده ماه بادا

ز رویش چشم بد گمراه بادا

از او دست بدان کوتاه بادا