اذا رأیت اثیما کُن ساتِراً و حلیماً

یا من تُقَبِّح امری لِمَ لا تَمُر کریما

متاب، ای پارسا، روی از گنهکار

به بخشایندگی در وی نظر کن

اگر من ناجوانمردم به کردار

[...]

دریای فراوان نشود تیره به سنگ

عارف که برنجد تنک آب است هنوز

گر گزندت رسد تحمل کن

که به عفو از گناه پاک شوی

ای برادر چو خاک خواهی شد

[...]

این حکایت شنو که در بغداد

رایت و پرده را خلاف افتاد

رایت از گرد راه و رنج رکاب

گفت با پرده از طریق عتاب:

من و تو هر دو خواجه‌تاشانیم

[...]

لاف سرپنجگی و دعوی مردی بگذار

عاجز نفس فرومایه، چه مردی، چه زنی

گرت از دست بر آید دهنی شیرین کن

مردی آن نیست که مشتی بزنی بر دهنی

اگر خود بر دَرَد پیشانی پیل

نه مرد است آن که در وی مردمی نیست

بنی آدم سرشت از خاک دارد

اگر خاکی نباشد آدمی نیست

چون نبود خویش را دیانت و تقوی

قطع رحم بهتر از مودت قربی

همراه اگر شتاب کند همره تو نیست

دل در کسی مبند که دل بسته تو نیست

هزار خویش که بیگانه از خدا باشد

فدای یک تن ِ بیگانه کآشنا باشد

پیرمردی لطیف در بغداد

دخترک را به کفشدوزی داد

مردک سنگدل چنان بگزید

لب دختر که خون از او بچکید

بامدادان پدر چنان دیدش

[...]

زشت باشد دبیقی و دیبا

که بود بر عروس نازیبا

اگر کشور خدای کامران است

وگر درویش حاجتمند نان است

در آن ساعت که خواهند این و آن مرد

نخواهند از جهان بیش از کفن برد

چو رخت از مملکت بربست خواهی

[...]

نه آنکه بر در دعوی نشیند از خلقی

وگر خلاف کنندش به جنگ برخیزد

اگر ز کوه فرو غلطد آسیا سنگی

نه عارف است که از راه سنگ برخیزد

ای درونت برهنه از تقوی

کز برون جامه ریا داری

پرده هفت رنگ در مگذار

تو که در خانه بوریا داری

ای قناعت! توانگرم گردان

که ورایِ تو هیچ نعمت نیست

کنجِ صبر اختیارِ لقمان است

هر‌که را صبر نیست حکمت نیست

من آن مورم که در پایم بمالند

نه زنبورم که از دستم بنالند

کجا خود شُکرِ این نعمت گزارم

که زورِ مردم‌آزاری ندارم

به نانِ خشک قناعت کنیم و جامهٔ دَلق

که بارِ محنتِ خود به که بارِ منّتِ خَلق

هم رُقعه دوختن به و الزامِ کنجِ صبر

کز بهرِ جامه رُقعه برِ خواجگان نبشت

حقّا که با عقوبتِ دوزخ برابر است

رفتن به پایمردیِ همسایه در بهشت

سخن آنگه کُنَد حکیم آغاز

یا سرانگشت سوی لقمه دراز

که ز ناگفتنش خلل زاید

یا ز ناخوردنش به جان آید

لا‌جَرَم حکمتش بوَد گفتار

[...]

خوردن برای زیستن و ذکر کردن است

تو معتقد که زیستن از بهرِ خوردن است

چو کم ‎خوردن طبیعت شد کسی را

چو سختی پیشش آید، سهل گیرد

وگر تن‌‎پرور است اندر فراخی

چو تنگی بیند، از سختی بمیرد