به پارسایی و رندی و فسق و مستوری

چو اختیار به دست تو نیست معذوری

کدام قوت و مردانگی و برنایی

که خشم‌گیری و با نفس خویش برنایی

گر التفات خداوندیش بیاراید

نگارخانه چینی و نقش ارتنگیست

امید هست که روی ملال در نکشد

از این سخن که گلستان نه جای دلتنگیست

علی الخصوص که دیباچهٔ همایونش

[...]

اگرچه پیش خردمند خامشی ادب است

به وقت مصلحت آن به که در سخن کوشی

دو چیز طیرهٔ عقل است دم فرو بستن

به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی

زبان بریده به کنجی نشسته صمٌّ بکمٌ

به از کسی که نباشد زبانش اندر حکم

توانم آنکه نیازارم اندرون کسی

حسود را چه کنم کاو ز خود به رنج در است؟

بمیر تا برهی ای حسود کاین رنجی‌ست

که از مشقت آن جز به مرگ نتوان رست

بدین امید به سر شد دریغ عمر عزیز

که آنچه در دلم است از درم فراز آید

امید بسته بر آمد ولی چه فایده زانک

امید نیست که عمر گذشته باز آید

به بازوان توانا و قوت سر دست

خطاست پنجه مسکین ناتوان بشکست

نترسد آن که بر افتادگان نبخشاید

که گر ز پای در آید کسش نگیرد دست

هر آن که تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت

[...]

به روی خود در طماع باز نتوان کرد

چو باز شد به درشتی فراز نتوان کرد

قرار بر کف آزادگان نگیرد مال

نه صبر در دل عاشق نه آب در غربال

همای بر همه مرغان از آن شرف دارد

که استخوان خورد و جانور نیازارد

مکن فراخ روی در عمل اگر خواهی

که وقت رفع تو باشد مجال دشمن تنگ

تو پاک باش و مدار از کس ای برادر باک

زنند جامه ناپاک گازران بر سنگ

ز کار بسته میندیش و دل شکسته مدار

که آب چشمه حیوان درون تاریکی است

چو کعبه قبله حاجت شد از دیار بعید

روند خلق به دیدارش از بسی فرسنگ

تو را تحمل امثال ما بباید کرد

که هیچ کس نزند بر درخت بی بر، سنگ

چه جرم دید خداوند سابق الانعام

که بنده در نظر خویش خوار می‌دارد

خدای راست مسلم بزرگواری و حکم

که جرم بیند و نان برقرار می‌دارد

اگر ز باغ رعیّت مَلِک خورد سیبی

بر آورند غلامان او درخت از بیخ

به پنج بیضه که سلطان ستم روا دارد

زنند لشکریانش هزار مرغ به سیخ

نه هرکه قوّتِ بازویِ منصبی دارد

به سلطنت بخورد مال مردمان به گزاف

توان به حلق فرو بردن استخوان درشت

ولی شکم بدرد چون بگیرد اندر ناف

دو بامداد اگر آید کسی به خدمت شاه

سیم، هر آینه در وی کند به لطف نگاه

چه سالهای فراوان و عمر‌های دراز

که خلق بر سر ما بر زمین بخواهد رفت

چنان که دست به دست آمده‌ست ملک به ما

به دستهای دگر همچنین بخواهد رفت

اگر بمرد عدو جای شادمانی نیست

که زندگانی ما نیز جاودانی نیست