نظامی » خمسه » اسکندرنامه - بخش اول: شرف‌نامه » بخش ۴ - در معراج پیغمبر اکرم

شبی کاسمان مجلس افروز کرد

شب از روشنی دعوی روز کرد

سراپرده هفت سلطان سریر

برآموده گوهر به چینی حریر

سر سبزپوشان باغ بهشت

به سرسبزی آراسته کار و کشت

محمد که سلطان این مهد بود

ز چندین خلیفه ولیعهد بود

سر نافه در بیت اقصی گشاد

ز ناف زمین سر به اقصی نهاد

ز بند جهان داد خود را خلاص

به معشوقی عرشیان گشت خاص

بُنه بست از این کوی هفتاد راه

به هفتم فلک بر زده بارگاه

دل از کار نُه حجره پرداخته

به نه حجرهٔ آسمان تاخته

برون جسته زین کنده چاربند

فرس رانده بر هفت چرخ بلند

براقی شتابنده زیرش چو برق

ستامش چو خورشید در نور غرق

سهیلی بر اوج عرب تافته

ادیم یمن رنگ ازو یافته

بریشم دُمی‌، بلکه لؤلؤ سمی

رونده چو لؤلؤ بر ابریشمی

نه آهو ولی نافش از مشگ پر

چو دندان آهو برآموده در

از آن خوش عنان‌تر که آید گمان

وز آن تیز‌رو‌تر که تیر از کمان

شتابنده‌تر وهم‌ ِ علوی خرام

ازو باز پس مانده هفتاد گام

به عالم‌گشایی فرشته‌وشی

نه عالم‌گشایی که عالم‌کشی

به شبرنگی از شب‌چرا گشته مست

چو ماه آمده شب‌چرایی به دست

چنان شد که از تیزی گام او

سبق برد بر جنبش آرام او

قدم بر قیاس نظر می‌گشاد

مگر خود قدم بر نظر می‌نهاد

پیمبر بدان ختلی‌ِ ره‌نورد

برآورد از این آب گردنده گرد

هم او راهدان‌، هم فرس راهوار

زهی شاهْ‌مرکب زهی شهسوار‌!

چو زین خانقه عزم دروازه کرد

به دستش فلک خرقه را تازه کرد

سواد فلک گشته گلشن بدو

شده روشنان چشم‌روشن بدو

در آن پرده کز گردها بود پاک

نشایست شد دامن آلوده خاک

به دریای هفت اختر آمد نخست

قدم را نهفت آب خاکی بشست

رها کرد بر انجم اسباب را

به مه داد گهوارهٔ خواب را

پس آنگه قلم بر عطارد شکست

که امی قلم را نگیرد به دست

طلاق طبیعت به ناهید داد

به شکرانه قرصی به خورشید داد

به مریخ داد آتش خشم خویش

که خشم اندران ره نمی‌رفت پیش

رعونت رها کرد بر مشتری

نگینی دگر زد بر انگشتری

سواد سفینه به کیوان سپرد

به جز گوهری پاک با خود نبرد

بپرداخت نزلی به هر منزلی

چنان کاو فرو ماند و تنها دلی

شده جان پیغمبران خاک او

زده دست هر یک به فتراک او

کمر بر کمر کوه بر کوه راند

گریوه گریوه جنیبت جهاند

به هارونیش خضر و موسی دوان

مسیحا چه گویم ز موکب روان

به اندازهٔ آنکه یک دم زنند

به یک چشم زخمی که بر هم زنند

ز خر پشته آسمان در گذشت

زمین و زمان را ورق درنوَشت

ندیده ز تعجبیل ناورد او

کس از گرد بر گرد او گرد او

ز پرتاب تیرش در آن ترکتاز

فلک تیر پرتابها مانده باز

تنیده تنش در رصدهای دور

به روحانیان بر جسدهای نور

در آن راه بیراه از آوارگی

همش بار مانده همش بارگی

پر جبرئیل از رهش ریخته

سرافیل از آن صدمه بگریخته

ز رفرف گذشته به فرسنگ‌ها

در آن پرده بنموده آهنگ‌ها

ز دروازهٔ سدره تا ساق عرش

قدم بر قدم عصمت افکنده فرش

ز دیوانگه‌ِ عرشیان برگذشت

به درج آمد و درج را درنوَشت

جهت را ولایت به پایان رسید

قطیعت به پرگار دوران رسید

زمین زادهٔ آسمان تاخته

زمین و آسمان را پس انداخته

مجرد روی را به جایی رساند

که از بود او هیچ با او نماند

چو شد در ره نیستی چرخ زن

برون آمد از هستی خویشتن

در آن دایره گردش راه او

نمود از سر او قدمگاه او

رهی رفت بی زیر و بالا دلیر

که در دایره نیست بالا و زیر

حجاب سیاست برانداختند

ز بیگانگان حجره پرداختند

در آن جای که‌اندیشه نادیده جای

درود از محمد قبول از خدای

کلامی که بی آلت آمد شنید

لقایی که آن دیدنی بود دید

چنان دید کز حضرت ذوالجلال

نه زان سو جهت بد نه ز این سو خیال

همه دیده گشته چو نرگس تنش

نگشته یکی خار پیرامنش

در آن نرگسین حرف کان باغ داشت

مگو زاغ کاو مُهر ما‌زاغ داشت

گذر بر سر خوان اخلاص کرد

هم او خورد و هم بخش ما خاص کرد

دلش نور فضل الهی گرفت

یتیمی نگر تا چه شاهی گرفت

سوی عالم آمد رخ افروخته

همه علم عالم در آموخته

چنان رفته و آمده باز پس

که ناید در اندیشهٔ هیچ‌کس

ز گرمی که چون برق پیمود راه

نشد گرمی خوابش از خوابگاه

ندانم که شب را چه احوال بود

شبی بود یا خود یکی سال بود

چو شاید که جان‌های ما در دمی

برآید به پیرامن عالمی

تن او که صافی‌تر از جان ماست

اگر شد به یک لحظه وامد رواست

به ار گوهر جان نثارش کنم

ثنا خوانی چار یارش کنم

گهر خر چهارند و گوهر چهار

فروشنده را با فضولی چکار

به مهر علی گرچه محکم پیم

ز عشق عمر نیز خالی نیم

همیدون در این چشم روشن دماغ

ابوبکر شمعست و عثمان چراغ

بدان چار سلطان درویش نام

شده چار تکبیر دولت تمام

زهی پیشوای فرستادگان

پذیرنده عذر افتادگان

به آغاز ملک اولین رایتی

به پایان دور آخرین آیتی

گزین کردهٔ هر دو عالم تویی

چو تو گر کسی باشد آن هم تویی

تویی قفل گنجینه‌ها را کلید

در نیک و بد کرده بر ما پدید

به شب روز ما را به بی ذمتی

سجل بر زده کامتی امتی

من از امتان کمترین خاک تو

بدین لاغری صید فتراک تو

نظامی که در گنجه شد شهربند

مباد از سلام تو نابهرمند