قدسی مشهدی » ساقی‌نامه » بخش ۹

اگر زان رگ ابر، برقی جهد

بقا را، هلاکی تخلص دهد

به گیتی جز این تیغ گوهرنگار

که دیده رگ ابر یاقوت‌بار؟

که از پا درآمد ز مردان جنگ؟

که نگرفت دستی به پایش خدنگ

کله‌خودها چون فلک سرنگون

جهان در تلاطم ز دریای خون

یلان جامه تار در تن کشند

که خود را به سوراخ سوزن کشند

ز بس خون روان گشت از فرق مرد

زمین را سر از خون درآمد به درد

ز بس کشته افتاد بر روی هم

ز جای فتادن برآمد علم

چو تسبیح زاهد در آن گیر و بند

کم از صد نبودند در یک کمند

نیابد کسی بر گرفتار، دست

کمند از برای اسیرست شست

بکاوند اگر استخوان یلان

نیابند بی رگ، چو شمع، استخوان

ازین قصه دل پیچ و تاب آورد

گذشت آن که افسانه خواب آورد

ندارند فتح و ظفر قبله‌گاه

به جز طاق ابروی شمشیر شاه

چو در غمزه ابرو تُنُک می‌کند

سپاه گران را سبک می‌کند

اجل بود نامش چو انگاره بود

پلارک لقب یافت چون رخ نمود

ازان فتنه در عهد ما خفته است

که این تیغش از بادها رُفته است

بود فتح از نسبتش محترم

ظفر را به این قبضه باشد قسم

کند زخم این تیغ، از بخیه عار

رفو کی پذیرد لب جویبار؟

زبانش به گوش اجل گفته راز

که زخمم به مرهم ندارد نیاز

خیالش جگر خسته بیداد را

چه نسبت به الماس، فولاد را؟

به هر جلوه او جهانی اسیر

یک ابرو، ولی غمزه آفاق گیر

نیابد فرو جز به دشمن سرش

بود زهر چشم اجل جوهرش

یراق غلافش ازان رو طلاست

که الماس را خانه زر سزاست

ز برقش هوا را جهان گشته صاف

میا گو برون تیغ برق از غلاف

شود بر سر تربتی گر چراغ

کند در کفن مرده را خون‌دماغ

جز آن پیکر اندر غلاف سیاه

لبالب کس از آب، کم دیده چاه

ز برق دمش شعله در اضطراب

بنامش چَه، اما لبالب ز آب

به خاطر که دارد درین عرصه‌گاه؟

که برّنده باشد چنین آب چاه

اجل جوید از ضربتش زینهار

ز یادش به دل‌ها نفس زخم دار

ز اقبال این قبضه تا کرد یاد

قضا بوسه بر قبضه خویش داد

ازان کس نزد بوسه بر قبضه‌اش

که گوهر شد الماس در قبضه‌اش

سرانگشت او بر سران در نبرد

گذشته‌ست چون سبحه بر فردفرد

خیالش به دل چون برابر شود

دل از زخم بار صنوبر شود

چو حرفش کند بر زبان‌ها گذار

دهن‌ها ز خون پر شود لاله‌وار

کند از دل سخت دشمن غلاف

همین است و بس، تیغ آهن‌شکاف

گر این شعله را شیر بیند به خواب

خورد بیشه از زهره شیر، آب

به وصفش قلم را که شد رهنمون؟

که می‌آید از حرف آن بوی خون

ز سعیش بود ملک را برگ و ساز

زبانش به طعن مخالف دراز

چو خواهد کند خامه نامش رقم

شکافد بنان چون زبان قلم

به تیزی چنان کز ملاقات وی

رگ سنگ شد ریشه ریشه چو نی

چو بی نقطه زخمش نگارد قلم

دو پیکر شود نطفه‌ها در رقم

بود فتح پروانه این چراغ

ز بادش ظفر بشکفد باغ باغ

کشیده‌ست این قبضه از اقتدار

ز فولاد بر گرد عالم حصار

حصاری که مثلش ندیده‌ست کس

بود قلعه دولت‌آباد و بس

در چرخ را رقعتی یاد نیست

که در قلعه دولت‌آباد نیست

بلندیش خورشید را بسته دست

ز خمخانه رفعتش چرخ مست

ز دیوار او، محکمی در حصار

بلندی ز بالای او چیره‌دار

خرد سنگ ازو کیمیا گر به جان

که دارد ز گوگرد احمر نشان

ز بالای او ماند تا در شگفت

بلندی ز همت کناری گرفت

جهان را ضرورست خمیازه‌ای

که از سایه‌اش گیرد اندازه‌ای

بود از تب رشک در اضطراب

ز گل میخ دروازه‌اش آفتاب

فلک را گزیده به دروانگی

کند کنگرش زهره را شانگی

ز رفعت برد با دل چاک چاک

زمین حسرت سایه‌اش را به خاک

فلک را رخ از رفعت پایه‌اش

کبودست از سیلی سایه‌اش

فضای جهان بر فراخیش تنگ

ز دیوار او چرخ یک پاره‌سنگ

مدد جوید اول ز چندین طناب

که تا خاکریزش رسد آفتاب

که گفتش کزین قلعه داری نشان؟

که بالیده بر خویشتن آسمان

چنان سنگ‌هایش به هم درز تنگ

که گویی بنا شد ز یک پاره‌سنگ

ندارد گر این قلعه را در خیال

حکیم از چه داند خلا را محال؟

شده رفعت از رفعتش سربلند

ز بالاش کوته، خیال کمند

فلک گشته بی‌رونق از رونقش

چراگاه گاو زمین خندقش

ز دیوارش افتاده تا بر زمین

رخ آفتاب است زرد این چنین

درش را کند پاسبان چون فراز

ملایک در عرش بینند باز

سر کنگر از چرخ بیرون شده

پل خندقش طاق گردون شده

به دروازه‌اش گر دهد تن در آن

شود تخته پل، کرسی آسمان

عطارد ز دستم ستاند قلم

که فصلی کند از فصیلش رقم

شد از کنگر خود به چندین زبان

ستایش‌گر رفعتش آسمان

ز کار فلک، عمرهای دراز

به ناخن کند کنگرش عقده باز

به سختی همه سنگش آهن‌وش است

ز توپ و تفک منقل آتش است

پی طعنه، برجش به چندین زبان

چها گفته درباره آسمان!

لب خندقش بسته از سحر دم

طلسمی میان وجود و عدم

خرد را بود خندقش در نظر

ز غور خردمند، ته‌دارتر

ندیده فلک خندقی این چنین

همین است معراج پستی، همین

ازین خندق و قلعه باشکوه

به هم گشته مربوط، دریا و کوه

که دیده حصاری ز یک پاره‌سنگ؟

که با برج چرخ است برجش به جنگ

درین کار چون تیشه صد کوهکن

ز حیرت سرانگشت‌ها در دهن

کسی در تراشیدن این حصار

نزد تیشه جز قدرت کردگار

که را بود یا رب درین کار، چنگ؟

مگر پیش ازین موم بوده‌ست سنگ

رهش چون منار از نظرها نهان

یکی نقب در سنگ تا آسمان

منالید از سستی روزگار

که شد محکمی‌هاش اینجا به کار

فلک از سر مهر با اخترش

چون پروانه گردد به گرد سرش

شبی نگذرد بر سپهر بلند

که بر وی ز اختر نسوزد سپند

به خوبی بود دیده روزگار

بود مردم آن دیده را شهریار

نخوابیده شب حارسش بر فراز

ز بیداری‌اش چشم سیاره باز

فضای جهان بر فراخیش تنگ

ازو کوه البرز یک پاره‌سنگ

رسیده‌ست برجش به ایوان چرخ

مگر دسته می‌خواست چوگان چرخ؟

سوی خاکریزش رود چون شمال

نخست آسمان را کند پایمال

ندیده فلک از فرازش اثر

زمین چون دهد از نشیبش خبر؟

عروسی بود ملک را این حصار

که پایش بود از شفق در نگار

به دروازه‌اش چرخ پرداخته

ز نُه تخته، یک لخت در ساخته

ندیده‌ست تا شد بنا روزگار

چنین قلعه‌ای چشم این نُه حصار

به گفتن نمی‌آید این حرف، راست

بیا و ببین تا ببینی چه جاست

اگر عمرها قد کشد کوه قاف

نیارد زدن با بلندیش لاف

ز برجش ندارد جز این کس خبر

که برکرده از جیب افلاک، سر

ز بالای دروازه‌اش آسمان

نگون چون سر خصم شاه جهان

نشاید گرفتن به توپ و تفنگ

جهد آتش از جنگ فولاد و سنگ

دری دارد این عرش، پیکر حصار

چو عهد اسیران عشق، استوار

به جان می‌خرد، گر فروشد به جان

ستبری ز دیوار او آسمان

نتابیده بر خندقش آفتاب

چو فکر مهندس، عمیق و پرآب