سلمان ساوجی » دیوان اشعار » قصاید » قصیدهٔ شمارهٔ ۱۷ - درموعظه و پند

سرای خانه گیتی که خانه دودراست

در دو اساس اقامت منه که رهگذر است

تو کدخدایی این خانه می‌کنی، غلطی

تو را مقام اقامت به خانه دگر است

مجال عمر تو چندانکه می‌شود کمتر

تو را امید فزون است و حرص بیشتر است

به اسمی و علمی از دو عالمی قانع

اگر چه خود تو برآنی که عالم این قدر است

شود درست عیارت ز آتش فردا

اگر چه کار تو امروز راست همچو زر است

منازل سفرت دور و راه رفتن توست

ولی نه مرکب راهت نه سفره سفر است

ز جهل دامن درکش، به علم دین پیوند

که جهل خار ره دین و علم بارور است

تو فکر تیر و تبر می‌کنی به قصد کسان

مکن که ناوک تیر ضعیف کارگر است

به شرع اگر چه حلال است در مروت نیست

هلاک صید که او نیز چون تو جانور است

چه رحمت و شفقت در دل آید آنکس را

که در دلش همه تیر است و در سرش تبر است

ملک نهاد فقیر از ملک نژاد، به است

به پیش من ملک آن است کو ملک سیر است

سرای و باغ، چو بی کدخدا بخواهد ماند

گل و بنفشه مرست و سر او باغ مرست

مشو ز حادثه ایمن که از فلک تا حشر

روان به ساحل گیتی قوافل حشر است

ز رفتن دگران پند جونه از ناصح

حقیقت سخن این است و غیر آن سمر است

به گردن همه تیغ اجل در آمده است

سبک سری که ز شمشیر مرگ بر حذر است

خدنگ چار پر مرگ باز نتوان داشت

هزار تو اگرت درع و جوشن و سپر است

به پای دار طریق قیام لیل چو شمع

که نور طلعت شمس از کرامت سحر است

تو روزی از در آنکس طلب که هر روزت

به قرص گرم خورشید آسمان وظیفه خوراست

سیاه کاسه بود وقت شام از آن تنگ است

بقای صبح کم آمد چرا که پرده در است

به خاک بر سر و چشم، سیر، به که به پا

که هر کجا که بران پا نهند چشم و سراست

صدت حدیث و خبر بر دل است ازین معنی

ولی دلت همگی زان حدیث بی‌خبر است

چو آفتاب زهر ذره می‌شود لامع

فروغ صبح حجابی که هست در سحر است

تو را ز خاصیت آفتاب چیست خبر

به غیر از آنکه از انوار دیده بهره‌ور است؟

درین سرا چه کسی نیست کز غمی خالی است

به قدر خویش همه کس مقید قدر است

ز سوز سینه لب بحر روز و شب خشک است

ز آب دیده رخ ابر صبح و شام تر است

زنار ناله شنو اشک آتشش بنگر

که خون همی جهد و ظن مبر که آن شرر است

چه شد که باد صبا خاک می‌کند بر سر

برادریش گرامی مگر به خاک در است؟

اگر نه خاک زمین را مصیبتی سنگی است

چراش اینهمه خون‌های لعل در جگر است؟

بیا و یک نظر اعتماد کن در خاک

که خاک تکیه‌گه خسروان معتبر است؟

کنار خاک مقام بتان موی میان

کلاه لاله مثال شهان تا جور است

سری که بر سپر آفتاب می‌سایید

به زیر پای وحوش و سباع بی سپر است

به تخته بند مقید چو قد شمشاد است

به خاک تیره فرو رفته روی چون قمر است

کجا شدند بزرگان نامور امروز؟

نشانشان به جهان در نه نام، نی اثر است

وفا مجوی که این امهات و آبا را

نه مهر مادر بر ما، نه رحمت پدر است

درین پدر شفقت نیست، ورنه کردی رحم

برآنکه گفت اینم خلف ترین پسر است

نجیب دین محمد، محمدبن حسین

که در دیار وجود او به جود مشتهر است

چراغ روشن او تا نشاند باد اجل

به دود کرده سیه دوده ابوالبشر است

ز آب دیده مردم ترست دامن خاک

چنانکه هر طرفش زابگیر بیشتر است

فلک بر آمده زین غم به جامه‌های کبود

جهان تشنه به سوگ بزرگ پر هنر است

کسی که بود برو بر فراز مسند ملک

مدار مملکت امروز بالشش مدر است

پناه ملک زکریا که لطف و قهرش را

طریق عقل و سیاست نتیجه نفع و ضرر است

پناه مملکت او بود درگذشت کنون

امید ملک بدین خواجه ملک سیر است

مدار مرکز اسلام شمس دولت و دین

که اختیار وجود و خلاصه بشر است

ز آسمان خرد انجم معانی را

ضمیر او به شب تار ملک راهبر است

هر آنچه در کفش آمد غریق بخشش گشت

چه شک درین که به دریا درآمدن خطر است

خدایگانا معلوم رای روشن توست

که بی‌وفاست حیات از وفات ناگزر است

بنای خاک بنایی است سخت سست نهاد

سرای عمر سرایی عظیم مختصر است

اگر چه عیش جهان است چو شکر شیرین

و لیک زهر هلاهل سررشته در شکر است

ترا به ملک سعادت قرار چندان باد

که در سرای قرار آن سعید را مقر است