سنایی » دیوان اشعار » قصاید » قصیدهٔ شمارهٔ ۱۸۴

ای دل ار خواهی که یابی رستگاری آن سری

چون نسازی فقر را نعل از کلاه سروری

جانت اندر راه معنی یک قدم ننهد به صدق

تا نسازی راه را از دزد باطن رهبری

هر زیادت کان ندارد بر رخان توقیع شرع

آن زیادت در جهان عدل بینی کمتری

مرد زی در راه دین با رنگ رعنایی مساز

سعتری از ننگ هر نامرد گردد سعتری

همچو گل تر دامنی باشی که رویی در بهار

دیده در سرماگشا گر باغ دین را عبهری

با دم سرد و هوای گرم کی گردد بدن

بید و آتش نیک ناید صنعت آهنگری

چیست چندین آب و گل را سروری کردن به حرص

آب و گل خود مر ترا بسته میان در داوری

بلعجب کاریست چون تو بنگری از روی عقل

چون تو اندر آشنایی عقل و دین در کافری

خلق عالم گر ز حکمت ظاهرت گویند مدح

هان مگر خود را به نادانی مسلم نشمری

مثله کردی بهر بدنی پیش هر دون اختری

مثله بودن بهر بدنی هست از دون اختری

راست چون بکری بود کو داده عذرت را ز دست

آب شهوت می ببردش آبروی دختری

آن شبی کش عرس باشد خلق ازو با نای و کوس

مادرش خندان و او زان شرم در رسواگری

تنگدستی را همی گر مدبری خوانی ز جهل

وای از آن اقبال تو وی مرحبا زین مدبری

از خجالت پیش دین گستاخ نتواند گذشت

هر دلی کو کرد سلطان هوا را چاکری

گرچه این معشوق رعنا خوبروی و دلبرست

چون سنایی دل از آن سوی تو افتد دل بری

نفس را اندر گرفت و خوردن هر رنگ و بوی

ای برادر نیست جز فعل سگ و رای خری

شیر نر بوسد به حرمت مرد قانع را قدم

پیره سگ خاید به دندان پای مرد هر دری

سلسبیل از بهر جان تشنگان دارد خدای

خرقه‌پوشان را بود آنجا مسلم عبقری

می چه خواهی خوبتر زین از میان هر دوان

صدره آنجا سندسی و جبه اینجا ششتری

آنچه اینجا ماند خواهد چند پویی گرد آن

گرد آن گرد ار خردمندی که آن با خود بری

هر کرا خشنود تن دین هست ناخشنود ازو

مبتلا مردا که دو معشوق را در بر گری

ماه کنعان تا به یک منزل بها هجده درم

منزل دیگر بدین و دل بیابد مشتری

گر توانگر میری و مفلس زیی در روز چند

به که خوانندت غنی اینجا و تو مفلس مری

مر امل را پای بشکن از اجل مندیش هیچ

مر طمع را پر بکن تا هر کجا خواهی پری

این دو پیمانه که گردانست دایم بر سرت

هردو بی‌آرام و تو کاری گرفته سرسری

گرچه عمر نوح یابی اندرین خطهٔ فنا

تا بجنبی کرده باشد از تو آثار اسپری

زین جهان خود جز دریغا هیچ کس چیزی نبرد

زین جهان آزرده میری گر همه اسکندری

لافت از زورست و زر پیوسته دیدی تا چه کرد

زور با عاد قوی ترکیب و زر با سامری

گر همی خواهی که پوسیده نگردی در هوس

خانه پرداز از کرهٔ خاکی و چرخ چنبری

عالمی دیگر گزین کاین جا نیابی هم نفس

کو ز علت تیرگی دارد ز آفت ابتری

اندر آن عالم نیابی محرمی مر جانت را

جز صفای احمدی و جز سخای حیدری

ای هوا بر دل نشانده چیست از لابرالاه

حصه ی تو هان بده انصاف، گر دین پروری

آنچه لا رد کرد تا دل بر نتابی زان همه

والله ار یک دم از الا لله هرگز برخوری

گر هوای نفس جویی از در دین در میای

یا براهیمی مسلم باشدت یا آزری

تیغ تحقیق از نیام امتحان چون بر کشی

هم ببینی حال خود را مهره‌ای یا گوهری

خاک از انصاف دادن این چنین شد محترم

تیغ نفرین خورد بر سر آتش از مستکبری

با عقاب تیز چنگ و با همای خوب پر

ابلهی باشد که رقاصی کند کبک دری

مر مخالف را چخیدن هست با او همچنانک

با عصای موسوی خود اسب تازد سامری

بی چراغ شرع رفتن در ره دین کوروار

همچنان باشد که بی خورشید کردن گازری

همچو «لا» بر بند و بگشا گر همی دعوی کنی

هم میان و هم زبان را تا زالله برخوری

رنج کش باش ای برادر همچو خار از بهر آنک

زود پژمرده شود در دست گلبرگ طری

بود نوشروان عادل کافری در عهد خود

داد دادی باز هر مظلوم را از داوری

شاد باش ای مهتری کز فضل تو در نیم شب

کور مادرزاد خواند نقش بر انگشتری

چاکران دولتت را گر دهی یک روز عرض

این غریب ممتحن را اندر آن صف بشمری