جیحون یزدی » دیوان اشعار » مسمطات » شمارهٔ ۱۷ - وله

دختری مشغله‌سوز و پسری شعبده‌ساز

دیرگاهی است که در کاخ منند از سر ناز

دختر از دودهٔ لیلی پسر از خیل ایاز

من چو مجنون و چو محمود از ایشان به گداز

دخترک گاه ز در دست بَرَنجَن خواهد

گوش از آویزهٔ یاقوت مزیّن خواهد

اطلسِ املس و دیبای ملوّن خواهد

بر خلافش پسرک مغفر و جوشن خواهد

دخترک از گهر اسباب تجمل طلبد

طوق و خلخال و زر و سیم و تموّل طلبد

زین بتر مسلک تولید و تناسل طلبد

پسرک ساقی و صهبا و تنقل طلبد

دوش در مجلس مستی ره افسانه زدند

هر یک از فخر به هم طعن جداگانه زدند

بر سر یکدگر آخر بط و پیمانه زدند

دف به چنگ آخته بر خویش و به بیگانه زدند

دخترک گفت پسر را که برو لاف مزن

که تو در نزد خردمند نه مردی و نه زن

یک دو روزی که نرسته است خطت گرد ذقن

بدهی کام دل از رخت نو و راح کهن

پسرک گفت به دختر که عبث یاوه مگو

کز ازل آب من و تو نرود در یک جو

تو به باطن همه دردی و به ظاهر دارو

ذره‌ای نامده پشت تو مطابق با رو

دخترک گفت پسر را که ناز ز چیست

آنچه اندر قصبِ توست مگر با من نیست

مر ترا کس ندهد ره چو رسد سال به بیست

خود مرا عاشق در بیست فزون‌تر ز دویست

پسرک داد به دختر ز سر کینه جواب

کی دو صد یوسف از کید به زندان عذاب

گرچه هر چیز که در من به تو هست از همه باب

لیک شد خانه‌ات از شومیِ همسایه خراب

باری افتاد در ایشان چو بدین سختی جنگ

زلف یکدیگر بگرفته و کندند به چنگ

بس که بگسیخت خم طُرّه از آن دو بت شنگ

کاخ من تبّت و تاتار شد از بوی و به رنگ

ورنه شد صبح پدیدار و عجب نیست بسی

که سراج‌الملک این قصه نیوشد ز کسی

وانگه او را چو به جز نظم نباشد هوسی

بندتان بنهد (و) نبود بشا دادرسی

جلوهٔ اختر از انوار سراج الملک است

گرمی شمس ز بازار سراج الملک است

آسمان نقطهٔ پرگار سراج الملک است

ارض پر زینت از آثار سراج الملک است

در غنا شهره بود خصلت درویشی او

زیستن با فقرا مرهم دل ریشی او

دیرها جمله حرم شد ز نکو کیشی او

پس فتد چرخ چو رانی سخن از پیشی او

کیست آن غمزه کز همت وی نی خرسند

چیست آن عقده که نی حل ورا نیرومند

نزد محکم دل او باج فرستد الوند

عرش با فرش رهش خورد نیارد سوگند

ای ملک‌مرتبت انسان و جم‌آیین آصف

کز نگینت بُوَد انگشتری جم به اسف

آنقدر از همه سو روی نهندت به کنف

که ترا رنجه ز بار ضعفا گشته کتف

گرچه صد چون منت از خیل ساکین بدرند

ولی از جود تو لعل‌افسر و زرّین‌کمرند

سیم کم ده بهل آن چیز که دادی بجوزند

یا به کنجی برسانند چو گنجی ببرند

کوچکان را ز بزرگی به سراغ همه‌ای

وز سبک عزم گران ساز ایاغ همه‌ای

از رخ فرّخت آراسته باغ همه‌ای

وز کف کافیت اسباب فراغ همه‌ای

رازدانان عُرَفایی که به کیهان علمند

در حضور تو ندانسته صمد از صنمند

بخردان پیش تو چون پیش سمینی ورمند

نی نی ارباب خرد نزد وجودت عدمند

تا دمد مهر خجل از رخ نواب تو باد

تا چمد مه به زمین‌بوسی بواب تو باد

تا بود چرخ بساط‌افکن حجاب تو باد

تا درخشد سحر افسرده ز اتراب تو باد