میثم ططری
ایران‌پژوه و اسلام‌پژوه
میثم ططری در ۲ سال و ۳ ماه قبل، شنبه ۲۴ آبان ۱۳۹۹، ساعت ۰۰:۵۴ دربارهٔ فردوسی » شاهنامه » پادشاهی یزدگرد » بخش ۱۲:
دریغ آن سر و تاج و بالای تو / دریغ آن دل و دانش و رای تو
چند سده است که سُرو تاج در شاهنامه را به اشتباه سَر و تاج می خوانند. حال آن که آمیختگی سَر و تاج درست نیست و باید سُرو تاج خوانده شود. سُرو در زبان اوستایی به ریخت سْروَ Srva به چِم [معنیِ] شاخ و در زبان پهلوی در ریخت سْرو Sru می باشد. سُرو تاج روی هم تاج شاخدار می شود. بر روی تاج برخی شاهان دوره ساسانیان شاخ نقش بسته است.
سْروَرَ در زبان اوستایی به چِم «شاخی» می باشد، و واژه سرور در زبان پارسی ریشه در همین واژه دارد. شاخ نماد بزرگی، شاهنشاهی بوده، و سویه خدایگانی داشته که در مصر و میانرودان و یونان و جز اینها رسم بوده است. همین واژه در جای دیگری از شاهنامه به کار رفته:
سروهاش چو آبنوسی فَرَسپ / چو خشم آورد بگذرد بر دو اسپبرای آگاهی بیش تر، مقالۀ رو به رو را بخوانید: دریافت
میثم ططری در ۳ سال قبل، چهارشنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۸، ساعت ۱۷:۳۵ دربارهٔ فردوسی » شاهنامه » جمشید » بخش ۲:
گِزنفون در کوروپدیا از فردی به نام ماراگدوس/مَراگدوس (= آراگدوس) عرب نام برده که دارنده ی 10 هزار اسب سوار بوده است. به نظر می رسد که این فرد تاریخی همان مرداس اساطیر و شاهنامه باشد، ولی نیک سرشتی و نیک خویی او از حاتم طایی که در ادبیات و تاریخ از او بسیار به نیکی یاد شده، گرفته اند، و دارندگی 10 هزار اسب سوار وی نیز در نَسْک های متاخر به لقب پسرش ضحاک، یعنی بیوراسپ (= دارندۀ ده هزار اسب) در آمده. البته این لقب در زبان پهلوی بدین چمار در می آید، چه اینکه در این باره شک هست و می توان چمارهای دیگری نیز برای بیوراسپ آورد.
جهانجوی را نام ضحاک بود
دلیر و سبکسار و ناپاک بود
کجا «بیور اسپش» همی خواندند
چنین نام بر پهلوی راندند
کجا بیور از پهلوانی شمار
بود بر زبان دری «ده‌هزار»
ز اسپان تازی به زرین ستام
ورا بود «بیور» که بردند نام
بی-ور مصراع پایانی را می توان از دو واژه بی و ور به چمار بی باور یا بی دین گرفت. شاید بتوان گفت بیورَ-سپَ را به چمار سرکشِ بی باور (بی دین) گرفت.
بدو گفت ضحاک «ناپاک دین»
چرا بنددم از منش چیست کین
نام مرداس می تواند از دو بخش مر به چمار مار و داس (= داسَ/داسه) به چمار اهریمن گرفت: اهریمن ماروَش یا مارِ اهریمنی. بخش مر با آژی یک مفهوم دارند، و نیز بخش داسه را با داهاکه (= دَهاکه. داهه ها؟) یکی گرفت. داسه در ریگ ودا به چمار اهریمنی و وحشی آمده است. و نیز در ادب ودایی، ماری نمادین با 3 سر با نام ویشْوَروپه است. می توان ویشوروپه ودایی را با اژیداهاکه اوستا یکی گرفت. چرا که ویشوه-روپه نیز مانند ضحاک اژدهایی سه سر و سه پوزه و شش چشم است. دیگر پهلوانی که این اژدها را از پای می افکند، ایندرا است و گاوهای شیرده را آزاد می کند، چه این که در شاهنامه گاو برمایه (= سپاکو) به دست ضحاک (= آستیاگ) کشته می شود.
می توان ریخت و چمار دیگری برایش دانست؛ مرد+اس که بخش کهن اس همان اشَ اوستایی به معنی خوردن است: مردْخور/مردم خوار. این صفت سزاوار همان ضحاک (= اژیدهاک/ایشتوویگو) است، چنان می نماید و به گمان من، این نام، از نام های دیگر ضحاک بوده است که در نوشته های متاخر آن را پدر وی دانسته اند.