هر دم از عمر می‌رود نفسی

چون نگه می‌کنم نمانده بسی

ای که پنجاه رفت و در خوابی

مگر این پنج روز دریابی

خجل آن کس که رفت و کار نساخت

[...]

هر که گردن به دعوی افرازد

خویشتن را به گردن اندازد

سعدی افتاده‌ای‌ست آزاده

کس نیاید به جنگ افتاده

اول اندیشه وآن‌گهی گفتار

[...]

گر کسی وصف او ز من پرسد

بی‌دل از بی‌نشان چه گوید باز؟

عاشقان، کشتگان معشوقند

بَر نیاید ز کشتگان آواز

به چه کار آیدت ز گل طبقی؟

از گلستان من ببر ورقی

گل همین پنج روز و شَش باشد

وین گلستان همیشه خوش باشد

ای کریمی که از خزانهٔ غیب

گَبر و تَرسا وظیفه‌خَور داری

دوستان را کجا کنی محروم؟

تو که با دشمن این نظر داری

روضةٌ ماءُ نهرِها سَلسال

دَوحةٌ سَجعُ طیرِها موزون

آن پر از لاله‌های رنگارنگ

وین پر از میوه‌های گوناگون

باد در سایهٔ درختانش

[...]

هر که در سایهٔ عنایت اوست

گنهش طاعت است و دشمن، دوست

گر چه شاطر بود خروس به جنگ

چه زند پیش باز رویین چنگ؟

گربه شیر است در گرفتن موش

لیک موش است در مصاف پلنگ

هر که شاه آن کُنَد که او گوید

حیف باشد که جز نِکو گوید

کس نیاید به زیرِ سایهٔ بوم

ور همای از جهان شود معدوم

آن شنیدی که لاغری دانا

گفت باری، به ابلهی فربه:

اسبِ تازی و گر ضعیف بود

همچنان از طویله‌ٔ خر به

ای که شخصِ مَنَت حقیر نمود

تا درشتی هنر نپنداری

اسب لاغرمیان به کار آید

روزِ میدان، نه گاوِ پرواری

قرصِ خورشید در سیاهی شد

یونس اندر دهانِ ماهی شد

ابر اگر آبِ زندگی بارد

هرگز از شاخِ بید بَر نخوری

با فرومایه روزگار مبر

کز نیِ بوریا شِکَر نخوری

با بدان یار گشت همسرِ لوط

خاندان نبوّتش گم شد

سگِ اصحابِ کهف روزی چند

پیِ نیکان گرفت و مردم شد

عاقبت گرگ‌زاده گرگ شود

گرچه با آدمی بزرگ شود

شوربختان به آرزو خواهند

مُقبلان را زوال نعمت و جاه

گر نبیند به روز شَپّره چشم

چشمهٔ آفتاب را چه گناه؟

راست خواهی، هزار چشمِ چنان

[...]

نکند جورپیشه سلطانی

که نیاید ز گرگ چوپانی

پادشاهی که طرحِ ظلم افکند

پایِ دیوارِ مُلکِ خویش بکنْد

کوسِ رحلت بکوفت دستِ اجل

ای دو چشمم وداعِ سر بکنید

ای کفِ دست و ساعد و بازو

همهْ تودیعِ یکدگر بکنید

بر منِ اوفتاده دشمن‌کام

[...]

ای زبردستِ زیردست‌آزار

گرم تا کی بماند این بازار؟

به چه کار آیدت جهانداری؟

مردنت بِهْ که مردم‌آزاری