ای پسر این پند از من گوش کن

فرد شو پس جام وحدت نوش کن

هر که پندم را درون جان نهد

پای خود را برتر از کیوان نهد

هر که پندم را بداند چون حکیم

کار او گردد به عالم مستقیم

اولا حق را بدان چون مصطفی

غیر حق را تو مدان در هیچ جا

غیر حقّ را از دل خود دور کن

باطن از ذکر خدا معمور کن

پند دویم خویش را آگاه کن

نفس را بشناس و عزم راه کن

چونکه بشناسی تو نفس خویش را

با خدای خویش گردی آشنا

پند سیم در طریقت خود بکوش

در حقیقت جام وحدت را بنوش

در حقیقت سرّ حقّ را فهم کن

دم نگهدار و ازو خود وهم کن

سر نگهدار و ز معنی دم مزن

کاروان عشق را بر هم مزن

هر که او سر معانی را نهفت

غیر حقّ را از درون خویش رفت

پند چارم هر چه گوئی نیک گوی

تا بری از اهل معنی زود گوی

گوی معنی مرد نیکو گوی برد

زآنکه در ذات خدا او بوی برد

هر که او را گفت نیکو آمده

خود زبان او سخنگو آمده

پند پنجم در نصیحت کوش و علم

تا برندت جانب جنّت به علم

هر که او علم نصیحت گوش کرد

خویشتن را او ز اهل هوش کرد

علم باید همچو منصور ای پسر

تا بیابی از وجود خود خبر

پند سادس آنکه قدر خویش دان

تا نیابی اندر این دنیا زیان

قدر مردم نیز هم باید شناخت

مردمان را باید از پرسش نواخت

قدر درویشان دین واجب شمر

تا نیفتی همچو بی دین در سقر

روز اهل الله این اسرار پرس

بعد از آنی کلبهٔ عطّار پرس

پند هفتم راز خود با کس مگوی

تا که سرگشته نگردی همچو گوی

وآنکه راز خویش را کرد آشکار

پا و سر ببرید او را مرد کار

چونکه بی پا گشت و بی سر در جهان

می‌کند اسرار معنی را بیان

داغها بر جان او از نازشش

مرد و زن نالیده‌اند از نالشش

من فغان دارم ز داغش در جهان

چند گویم من به تو ای بی‌زبان

تو چه دانی حال اهل درد را

زانکه بی دردی ندیدی مرد را

مرد حق آنست کو با درد زاد

سوزش اسرار او در می‌ فتاد

بعد از آن عارف چو آن می نوش کرد

همچو نی او عالمی پرجوش کرد

پند هشتم باش با دانا قرین

تا به نام نیک باشی همنشین

هر که با انسان کامل همره است

حق تعالی از وجودش آگه است

هر که با دانا بود دانا شود

او به قرب سرّ او ادنی شود

هر که با اهل دلی دارد نشست

تیر او از چرخ چاهی درگذشت

رو تو کنجی گیر با اهل دلی

تا بیابی از دو عالم حاصلی

رو تو انسان باش و از حیوان گریز

تا بیابی هول روز رستخیز

هر که او در صحبت نیکان نشست

علم معنی را درآورد او به شست

هر که او شد همنشین اهل راز

دایم او باشد به معنی در نماز

آن نماز او بود در شرع راست

دیدهٔ توحید خود نور خداست

پند تاسع رو ز بد کن احتراز

هست این معنی به پیش اهل راز

از بدان بگریز و با نیکان نشین

تو ایاز خاص باش و شاه بین

هر که بد کرد و بدان را بد نگفت

گشت شیطان خود به او صد بار جفت

گر همی خواهی که رحمت باشدت

بر سرت خود تاج عصمت باشدت

منع بد کن در جهان و راست باش

بندهٔ حق را به حق درخواست باش

پند عاشر زود جهد خیر کن

بعد از آن در ملک معنی سیر کن

هست خیر افزودن عمر عزیز

خیر باشد پیش بعضی از تمیز

خیر باشد خود ستون دین تو

خیر باشد در جهان تلقین تو

خیر باشد شاهی دنیا و دین

خیر باشد با شریعت همنشین

خیر باشد در طریقت راهبر

خیر باشد در حقیقت تاج سر

خیر باشد همنشین مرد حق

خیر برده از سلاطین‌ها سبق

یازده پندم مکن از کف رها

تا خلاصی یابی از نفس و هوا

یک ببین و یک بگو نه بیش و کم

تا نباشی پیش دانا متهّم

مغتنم دان خدمت یاران دوست

این روش از مردم دانا نکوست

خدمت مهمان تو واجب دان چو من

خود عزیزش دار چون جان در بدن

در ده و دو هست پند من همین

زینهار از دشمنان دوری گزین

دیو صورت دشمن جاهل بود

صحبت او مرد را مشکل بود

سیزده پند من این باشد عیان

غیر حق چیزی نبینی در جهان

رو تو حق را از کمال حق شناس

ز آنکه حق را می نیابی در لباس

در درون خانهٔ دل کن نظر

تا ببینی نور او را چون قمر

جمله عالم نور او بگرفته است

زاهد خود بین چه غافل رفته است

چارده پند آنکه چون داری بقا

تو غنیمت دار عمر خویش را

عمر خود در کسب معنی صرف کن

تا بماند در جهان از تو سخن

گر تو عمر خویش را ضایع کنی

پس کجا تو خدمت صانع کنی

چون جوانی ای پسر کاری بکن

پیر چون گشتی شود سردت سخن

در جوانی کار این دنیا بساز

تا برون آیی ز کفر و جهل باز

هر که او اندر جوانی کار کرد

نفس شوم خویش را رهوار کرد

پانزده پندم بیا بشنو ز من

اعتماد خود مکن بر مرد و زن

خود عوام الناس در دین جاهلند

زآنکه ایشان در طریقت غافلند

صد زن نیکو به یک ارزن فروش

کار بند این قول و از من دار گوش

راز هر کس را که زن دارد نگاه

کار خود را سازد او بی شک تباه

گر کنی تو اعتمادت در جهان

هم به خود کن تا نیفتی در زیان

رو تو سر را در گریبان کش چو من

پیش خود مگذار هرگز مرد و زن

شانزده پندم بجو بی رنج و غم

تو تن خود پاک دار و جامه هم

در شب تاریک ای یار نکو

زینهاری تو سخن آهسته گو

کم خور و کم خسب و کم آزار باش

در شب تاریک خود بیدار باش

زر به یاران خور به مسکینان بده

صرف کن چون جاهلان آنرا منه

از برای اهل علم و فضل دار

تا بگیری آخرت را در کنار

هفدهم پندم بدان ای محتجب

دایماً از اهل دل جانب طلب

اهل دل باشند نعمتهای حقّ

تو ز درس اهل دل میخوان سبق

تو مده سررشتهٔ ایمان ز دست

تا نیفتی تو از این بالا به پست

هجدهم پندم به خلقان نیک باش

رو به ایشان تو به صورت کن معاش

صورت خوبان بود پیشم نکو

هر که این مذهب ندارد وای او

صورت نیکو ز کلک و دست کیست

سورهٔ یوسف نمی‌دانی که چیست

جان من همراه خوبان می‌رود

همره خوبست آسان می‌رود

خوب آن باشدکه با غیرت بود

بعد از آنش صورت و سیرت بود

صورت و معنی بود یار و حبیب

او بود درد نهانی را طبیب

نوزده پندم بیا در جان نشان

باب و امّت را تو خدمت کن بجان

هر که خدمت کرد باب خویش را

حوریان گشتند با او آشنا

هر که امّ خویش را بر سر نشاند

اسم نیکوییّ او جاوید ماند

هر که باشد با ادب همراه او

بر فراز عرش باشد جاه او

هر که دارد پرورش از مرد غیب

او ندارد در نهاد خویش عیب

هر که را باشد ادب همراه او

بر فراز عرش زن خرگاه او

هر که او در اصل معنی راه یافت

همچو سلمان و ابوذر شاه یافت

هر که او وصلت به اهل راز کرد

حق ز بهرش باب جنّت باز کرد

هر که را اقبال و نصرت یار شد

او ز عمر خویش برخوردار شد

بیستم پند اینکه دایم بی سخن

خدمت استاد را شایسته کن

هر که او اندر جهان استاد دید

کار خود را جمله با بنیاد دید

هر که استادی ندارد مرده است

او به گور تن چو یخ افسرده است

هر که او استاد یا پیری نداشت

او به عالم تخم نیکویی نکاشت

هر که خواهد در جهان کردی کند

در نهانی خدمت مردی کند

بیست و یک پندم بدان تو ای پدر

خرج خود را در خور دخلت شمر

چونکه علمت نیست کمتر گو سخن

خرج خود در خورد دخل خویش کن

هر که دخل از خرج خود کمتر کند

خادمان خویش را ابتر کند

هر چه دانا گفت باید خواندنت

هر چه نادان گفت باید ماندنت

دانش دانا ز دنیا برتر است

بلکه از عرش و ملک فاضلتر است

بیست و دوم پند چون پندت دهم

از معانی شربت قندت دهم

هرچه نپسندی به خود ای راز دان

خود به دیگر مردمان مپسند آن

هرکه بشنید این ز غم آزاد شد

خود نبیّ المرسلین زو شاد شد

من سخن را ازکلام حق کنم

مهر غیرش را ز دل مطلق کنم

گفته است حق در کلام خویش این

رو تو «فی النّار یقولون» را ببین

یا برو یا لیتنا از پیش گیر

تا نگرداند ترا شیطان اسیر

چون اطعنا الله را دانسته‌ای

پس چرا در راه او آهسته‌ای

اصل این آنست نیکویی کنی

طاعت حق را به جان خویی کنی

هر که حق را با رسول او شناخت

غیر را از باطن خود دور ساخت

تخم نیکی کار تا یابی ثمر

طاعتت کم بین به لطف حق نگر

اصل این آنست با خلق خدای

باطن خود را کنی خوش آشنای

خلق را از خود میازار و برو

جان جانان دار و با جان در گرو

صدهزاران شمع باشد در جهان

جمله یک باشد به معنی این بدان

لیک در معنی بزرگ و خرده هست

آن یکی خورشید و آن یک ذرّه است

قطره و دریا همین حکم وی است

تو همی گویی که این قطره کی است

تو نه دریا دیدی و نه قطره را

بلکه گم کردی تو خود آن ذرّه را

حال آن کس چون بود بنگر تو هیچ

هیچ بر هیچ است آخر هیچ هیچ

حیف باشد که کشی شمع خودی

بر طریق ظلم باشی و بدی

بیست و سیم پند را از من شناس

اندر آن معنی بکن حق را سپاس

چون که داده حق ترا وقت خوشی

همدم تو کرده یار بی غشی

تندرستی و حضور خاطری

همزبانت نکته دانی حاضری

گوشه‌ای و گوشه‌ای و گوشه‌ای

توشه‌ای و توشه‌ای و توشه‌ای

این چنین دولت غنیمت دار تو

روز و شب پیوسته حق را شکر گو

بیست و چارم پند من بشنو بجان

پس بود پند تو پند دیگران

پند اگر گوید کسی را واعظی

آن بر احوال تو باشد حافظی

حرف راز خویش و کار خود عیان

بر زنان و بنده و کودک مخوان

تانگردی خوار و مسکین و حقیر

بعد از آن جویی ز احمق دستگیر

بیست و پنجم پند درویشان خوش است

خود مقام صلح با خویشان خوش است

دیگری از جمع بی اصلان وفا

زینهاری تو مجو در ملک ما

خود وفا بد اصل را نبود بدان

هست پیش اهل دل این خود عیان

شد وفا پیش محقّق ای پسر

رو وفا از او بجان خود بخر

یار ما باشد وفادارم هله

از وفاداران نباشد خود گله

هر چه آید بر سرت رو صبر کن

خود گله نبود ز یار خوش سخن

خود درخت اصل دارد بار ها

خود به موسی گفته او اسرار ها

کمتر از چوبی نه‌ای ای روح پاک

من ز دست تو کنم این جامه چاک

جنگ با ارباب ایمان نیک نیست

ساختن ایوان و کیوان نیک نیست

جنگ باید بهر بی دینان دین

خود مسلمان را نباشد هیچ کین

جنگ را بگذار و خوش کن آشتی

نیک بین چون تخم نیکی کاشتی

اصل ایمان آن که بی آزار باش

دایم از آزار جو بیزار باش

بیست و شش پندم شنو آزاد باش

در مقام تنگنایی شاد باش

کدخدا در خانهٔ مردم مرو

کشتزار خویش را خود کن درو

هیچکس از خویش و از بیگانه‌ات

خود نسازی کدخدای خانه‌ات

هست این ها بهر فرزند ای پسر

چونکه پیدا شد غم ایشان بخور

ورکنی فرزند خود را کدخدا

در شریعت شو تو او را رهنما

تا سلوک او همه نیکو بُوَد

با عیال خویشتن خوشخو بُوَد

بیست و هفتم پند بشنو بی‌قصور

بد مکن با کس که تا بینی حضور

بد مکن زنهار در نزدیک خلق

تا نیفتد رشتهٔ قهرت به حلق

کذب را اندر زبان خود میار

تا نگیرد دیدهٔ صدقت غبار

غیبت کس را برون کن از دلت

تا درآید رحمت حق از گلت

رو تو در راه شریعت فرد شو

طالب مردان کوی درد شو

چند باشی همچو زن نادان بیا

خود زبان بد برون کن همچو ما

از زبان بی‌زبانان گو سخن

وآن سخن را رو تو نیکو فهم کن

راز را در شرع مبهم گفته‌اند

دُر به اسرار حقیقت سفته‌اند

ز آنکه قدر دُر چه داند مفلسی

باید آن را عارفی نه هر کسی

خر چه داند قدر زر را ای پسر

عام داند مهره خر را ای پسر

بیست و هشتم پند برگویم ترا

کز پی دنیا مدو تو جابجا

چند زر پیدا کنی از بهر جاه

جان و جسمت در طلب گشته تباه

عاقبت در صد پشیمان آردت

بلکه خود در پیش شیطان آردت

گویدت ای وای بر احوال تو

حال تو از حبّ زر شد نانکو

من ز فرمانش چو سر بر تافتم

این همه گنج فراغت یافتم

کار آن باشدکه برخوانی کلام

کاندر آن باشد رضای حق تمام

در عبادت کوش و در کار خدا

پیشهٔ خودساز شرع مصطفی

بیست و نه پندم بیا بشنو تمام

پیش بداصلان مکن هرگز مقام

خود به ایشان ای پسر خویشی مکن

رخنه در اطوار درویشی مکن

بیخ دین خشکست خود بد اصل را

دان که او قابل نباشد وصل را

هر که دارد اصل او قابل بود

در مقام نیستی واصل بود

هرکه او را اصل ایمان همره است

او ز اصل کارخانه آگه است

تو ز بد اصلان ببُر پیوند را

دور گردان از بر خود گند را

پند سی‌ام گوش کن فرزند من

کرده‌ای از مهر چون پیوند من

پند دارم من ز گفت اولیا

با تو گویم تا بگوئیَم دعا

زآنکه پند از جان مشفق دادمت

سی پیام از علم ناطق دادمت